สัตว์ทะเลหน้าดินขนาดใหญ่และการกระจายของปูก้ามดาบในป่าชายเลนบริเวณปากแม่น้ำท่าจีน จังหวัดสมุทรสาคร

Abstract

ศึกษาชนิด ความหนาแน่นและมวลชีวภาพของสัตว์ทะเลหน้าดินขนาดใหญ่ในบริเวณป่าชายเลนปากแม่น้ำท่าจีน จังหวัดสมุทรสาคร โดยทำการศึกษาในบริเวณป่าชายเลน 2 ฝั่งของปากแม่น้ำท่าจีน คือป่าชายเลนฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออก ป่าชายเลนฝั่งตะวันตกของปากแม่น้ำประกอบด้วย 6 บริเวณศึกษาได้แก่ นากุ้งร้าง ป่าชายเลนปลูกอายุ 1 ปี ป่าชายเลนปลูกอายุ 5 ปี ป่าจาก ป่าชายเลนธรรมชาติและพื้นที่ดินเลนด้านนอกป่าชายเลน ส่วนป่าชายเลนฝั่งตะวันออกของปากแม่น้ำมี 1 บริเวณศึกษาคือป่าชายเลนเสื่อมโทรมทำการศึกษาระหว่างเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2540 ถึงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2541 โดยเก็บตัวอย่างทุก 4 เดือน พบชนิดสัตว์ทะเลหน้าดินทั้งหมดจำนวน 68 ชนิด โดยมีสัตว์จำพวกครัสตาเซียน หอยและไส้เดือนทะเลเป็นกลุ่มเด่น สัตว์ทะเลหน้าดินที่พบสามารถแบ่งออกเป็น 4 กลุ่มตามแหล่งที่อยู่อาศัยได้แก่กลุ่มที่อาศัยอยู่ในบริเวณที่มีร่มเงาของป่าชายเลนธรรมชาติ ป่าจากและป่าชายเลนปลูกอายุ 5 ปี กลุ่มที่อาศัยอยู่ในบริเวณที่ค่อนข้างโล่งแจ้งในป่าชายเลนปลูกอายุ 1 ปี และนากุ้งร้าง กลุ่มที่อาศัยอยู่ในบริเวณที่โล่งแจ้งในบริเวณพื้นที่ดินเลนด้านนอกป่าชายเลนและกลุ่มที่อาศัยอยู่ในบริเวณป่าชายเลนเสื่อมโทรม ในบริเวณป่าชายเลนฝั่งตะวันตกของปากแม่น้ำพบความหนาแน่นของสัตว์ทะเลหน้าดินในบริเวณป่าชายเลนธรรมชาติ ป่าจากและป่าชายเลนปลูกอายุ 5 ปี มีค่าใกล้เคียงกัน ส่วนมวลชีวภาพของสัตว์ทะเลหน้าดิน (น้ำหนักแห้ง) พบมากที่สุดในบริเวณป่าชายเลนธรรมชาติ (6.39+-2.22 กรัมต่อตารางเมตร) และพบต่ำสุดในบริเวณพื้นที่ดินเลนด้วยนอกป่าชายเลน (2.26+-1.06 กรัมต่อตารางเมตร) สำหรับบริเวณป่าชายเลนฝั่งตะวันออกของปากแม่น้ำในบริเวณป่าชายเลนเสื่อมโทรมพบความหนาแน่นและมวลชีวภาพมีค่าสูงสุดเนื่องจากพบหอยสองฝาชนิด Tellina sp. ชุกชุมมาก ในการศึกษาชนิด การกระจาย ความหนาแน่นและมวลชีวภาพของปูก้ามดาบ โดยทำการศึกษาในบริเวณป่าชายเลนฝั่งตะวันตกของปากแม่น้ำเปรียบเทียบระหว่าง 5 บริเวณศึกษาได้แก่ ป่าชายเลนปลูกอายุ 1 ปี ป่าชายเลนปลูกอายุ 5 ปี ป่าจาก ป่าชายเลนธรรมชาติและพื้นที่ดินเลนด้านนอกป่าชายเลน ระหว่างเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2540 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2541 โดยเก็บตัวอย่างทุก 2 เดือน พบปูก้ามดาบ 2 ชนิดคือ Uca (Deltuca) forcipata และ U. (D.) dussumieri spinata ปูก้ามดาบชนิด U. (D.) forcipata มีการกระจายส่วนใหญ่ในบริเวณป่าชายเลนตอนบนของฝั่งที่ติดกับแผ่นดิน โดยพบความหนาแน่นและมวลชีวภาพในบริเวณป่าชายเลนปลูกอายุ 1 ปี มากกว่าบริเวณศึกษาอื่นๆ ปูก้ามดาบชนิด U.(D.) forcipata ไม่พบการกระจายในบริเวณพื้นที่ดินเลนที่อยู่ติดกับทะเล ส่วนปูก้ามดาบชนิด U.(D.) dussumleri spinata มีการกระจายส่วนใหญ่ในบริเวณที่อยู่ติดกับทะเล ไม่พบการกระจายในบริเวณป่าชายเลนปลูกอายุ 1 ปี ป่าชายเลนปลูกอายุ 5 ปีและป่าจากซึ่งเป็นบริเวณที่อยู่ตอนบนของชายฝั่ง พบความหนาแน่นและมวลชีวภาพของปูก้ามดาบชนิดนี้ในบริเวณพื้นที่ดินเลนมากว่าบริเวณป่าชายเลนตามธรรมชาติ นอกจากนี้ได้ทำการศึกษาเปรียบเทียบสัดส่วนการเจริญ (allometric growth) ของปูก้ามดาบทั้งสองชนิด การศึกษาครั้งนี้พบว่าดินในบริเวณป่าชายเลนปากแม่น้ำท่าจีนจัดเป็นดินที่มีปริมาณอินทรียสารสูงมากดังนั้นการกระจายความหนาแน่นของปูก้ามดาบจึงมีความสัมพันธ์กับลักษณะตะกอนดินอย่างมีนัยสำคัญ