การสร้างแผนที่แนวแบ่งเขตภาษา ระหว่างภาษาไทยถิ่นกลางและภาษาไทยถิ่นอื่น ด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ : รายงานผลการวิจัย

Abstract

งานวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายในการกำหนดแนวแบ่งเขตภาษาระหว่างภาษาไทยถิ่นกลางและภาษาไทยถิ่นอื่นของประเทศไทย โดยใช้คำศัพท์เป็นเกณฑ์ นับเป็นงานวิจัยแรกในประเทศไทยที่นำเสนอองค์ความรู้ใหม่ในเชิงเทคนิควิธีการในการบูรณาการเทคโนโลยีระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์และแนวทางภาษาศาสตร์เพื่อการวิเคราะห์การซ้อนทับของเขตภาษา ข้อมูลคำศัพท์ที่ใช้งานในงานวิจัยได้มาจาก “โครงการพัฒนาฐานข้อมูลคำศัพท์ภาษาไทยถิ่น” ซึ่งได้จัดทำก่อนหน้านี้ ข้อมูลคำศัพท์ดำเนินการเก็บข้อมูลในช่วงปี พ.ศ. 2545-2546 ประกอบด้วยหน่วยอรรถจำนวน 170 หน่วยอรรถ จากข้อมูลในระดับตำบลทั่วประเทศ การวิเคราะห์ข้อมูล ใช้วิธีการจัดกลุ่มคำศัพท์เพื่อหาเส้นแบ่งเขตศัพท์โดยใช้วิธีการทางภาษาศาสตร์ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน และวิเคราะห์การซ้อนทับแผนที่เส้นแบ่งเขตคำศัพท์ทั้ง 170 แผ่น ในเชิงพื้นที่โดยนำเอาระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์มาประยุกต์ใช้ ผลลัพธ์ที่ได้จากงานวิจัย ได้แก่ (1) แผนที่เส้นแบ่งเขตคำศัพท์ 170 แผ่น (2) แผนที่ซ้อนทับคำศัพท์ซึ่งเกิดจากการซ้อนทับเส้นแบ่งเขตคำศัพท์จำนวน 170 หน่วยอรรถ และ (3) แผนที่แนวแบ่งเขตภาษาระหว่างภาษาไทยถิ่นกลางและภาษาไทยถิ่นอื่น ผลการวิจัยสรุปได้ว่า (1) แม้ว่าการกระจายของคำศัพท์ในแต่ละหน่วยอรรถมีลักษณะเฉพาะตัว แต่ก็สามารถนำหลักการและเทคนิคทางภูมิศาสตร์มาใช้เพื่อกำหนดแนวแบ่งเขตภาษาได้อย่างมีหลักเกณฑ์ (2) แนวแบ่งเขตภาษาที่สร้างขึ้น ลากตามเส้นแบ่งเขตของอำเภอได้อย่างต่อเนื่อง โดยลากแบ่งระหว่างบริเวณที่มีการใช้ภาษาไทยถิ่นกลางตั้งแต่ 50% ขึ้นไปและบริเวณที่มีการใช้ภาษาไทยถิ่นกลางน้อยกว่า 50% และ (3) เมื่อเปรียบเทียบเขตภาษาไทยถิ่นกลางตามภูมิภาคภาษาถิ่นกับภูมิภาคทางภูมิศาสตร์ พบว่าไม่ได้ครอบคลุมพื้นที่เดียวกันเสียที่เดียว แต่มีพื้นที่ส่วนที่ครอบคลุมใกล้เคียงกันมากพอควร นอกจากนี้ ผลพลอยได้จากการวิจัยพบว่า สามารถเห็นแนวโน้มและทิศทางการเคลื่อนตัวของภาษาในปัจจุบัน รวมถึงการเคลื่อนตัวของภาษาไทยถิ่นกลางเมื่อเปรียบเทียบกับแนวแบ่งเขตภาษาปี พ.ศ. 2531 ในงานวิจัยของชลิดา โรจนวัฒนวุฒิ (2533)