การวิเคราะห์ผลของการเลือกหนังสือเรียนที่มีต่อการจัดการเรียนรู้ของครูโดยใช้วิธีวิจัยแบบผสม

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์คือ (1) เพื่อศึกษากระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่พึงประสงค์ (2) เพื่อวิเคราะห์บทบาทของผู้เกี่ยวข้องในการเลือกหนังสือเรียนของโรงเรียน (3) เพื่อวิเคราะห์และเปรียบเทียบสภาพการเลือกหนังสือเรียนที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน กับกระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่พึงประสงค์ และ (4) เพื่อวิเคราะห์ลักษณะของหนังสือเรียนที่กำหนดให้ใช้ พฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ของครู และความพึงพอใจของครูต่อหนังสือเรียน การดำเนินการวิจัยประกอบด้วย 2 ขั้นตอน โดยขั้นตอนแรก ศึกษาข้อมูลเชิงปริมาณซึ่งใช้แบบสอบถามจำนวน 404 ฉบับ จากกลุ่มตัวอย่างครูโรงเรียนในเขตกรุงเทพมหานาคร จำนวน 40 โรงเรียน ที่สุ่มแบบหลายขั้นตอน ขั้นตอนที่สอง ศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยนำผลของการศึกษาข้อมูลเชิงปริมาณจากขั้นตอนที่ 1 มาพิจารณาคัดเลือก ผู้ร่วมสนทนากลุ่มที่มีกระบวนการเลือกหนังสือเรียนเป็นไปตามที่พึงประสงค์ระดับสูงและต่ำ ระดับละ 6 คน รวม 12 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การทำตาราง 2 มิติ การทดสอบค่าที การวิเคราะห์ความแปรปรวนทางเดียว การใช้ดัชนีการจัดลำดับความต้องการจำเป็นแบบปรับปรุง (PNI Modified) และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1. กลุ่มตัวอย่างครูมีกระบวนการเลือกหนังสือเรียน โดยที่คาดหวังและให้ความสำคัญกับการวิเคราะห์หลักสูตรมากที่สุด รองลงมาคือ การวิเคราะห์หนังสือเรียนที่มีอยู่ในท้องตลาด การวิเคราะห์ลักษณะของผู้เรียน การวิพากษ์หนังสือเรียน การกำหนดเกณฑ์ในการเลือกหนังสือเรียน การตัดสินใจเลือกหนังสือเรียน และการทบทวนหนังสือเรียน ซึ่งกระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่คาดหวังมีความแตกต่างกัน ตามตัวแปรระดับการศึกษาและสังกัดของโรงเรียน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 2. บทบาทผู้เกี่ยวข้องหลักในกระบวนการเลือกหนังสือเรียนประกอบด้วย หน่วยงานต้นสังกัด ผู้บริหารสถานศึกษา ครู กรรมการสถานศึกษา ผู้ปกครองและนักเรียน โดยครูมีระดับบทบาทมากที่สุด 3. กระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่เป็นอยู่ในปัจจุบันไม่สอดคล้องกับสภาพที่ควรจะเป็น โดยมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ซึ่งค่าเฉลี่ยของกระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่คาดหวังของครู สูงกว่ากระบวนการเลือกหนังสือเรียนที่เป็นอยู่ในปัจจุบันทุกรายการ โดยเฉพาะด้านการวิพากษ์หนังสือเรียนมีความต้องการจำเป็นในการพัฒนาอย่างเร่งด่วนที่สุด รองลงมาได้แก่การวิเคราะห์หนังสือเรียนที่มีอยู่ในท้องตลาด 4. กลุ่มตัวอย่างครูมีความคิดเห็นว่า ลักษณะของหนังสือเรียนที่ผ่านการเลือกมีความเหมาะสมกับผู้เรียน แต่ด้านเนื้อหาไม่สอดคล้องกับผู้เรียน กิจกรรมบางบทเรียนไม่สามารถใช้จัดการเรียนรู้ได้ หนังสือเรียนบางเล่มครอบคลุมตามหลักสูตร แต่ครูมีความเห็นว่ายังไม่ครอบคลุมเนื้อหาที่ต้องการสอน ส่งผลให้ครูส่วนใหญ่มีพฤติกรรมการจัดทำเอกสารประกอบการเรียนขึ้นมาเพิ่ม และใช้หนังสือเรียนจากหลายสำนักพิมพ์ที่ได้ซื้อเพิ่มเติมเพื่อวางแผนการสอน โดยครูยังคงใช้หนังสือเรียนเป็นเครื่องมือช่วยในการวัดและประเมินผลผู้เรียน ซึ่งแบ่งเป็นสองระดับคือ ระดับการทบทวนและวัดประเมินหลังจากเสร็จสิ้นการสอนและระดับการออกข้อสอบ ส่วนความพึงพอใจของครูต่อหนังสือเรียนในภาพรวมเห็นว่า มีความเหมาะสมกับการจัดการเรียนรู้ในระดับชั้นเรียนเท่านั้น โดยไม่ได้ครอบคลุมถึงการเตรียมผู้เรียนสู่การทดสอบในระดับที่สูงขึ้น ผู้เรียนสามารถทำความเข้าใจในเนื้อหาของหนังสือเรียนได้ด้วยตนเอง คุณภาพของการพิมพ์เป็นที่ยอมรับของครู และหนังสือเรียนไม่ได้ช่วยส่งเสริมประสิทธิภาพในการจัดการเรียนรู้ของครู