ปัญหาการดำเนินงานห้องสมุดของรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงคมนาคม และกระทรวงมหาดไทย

Abstract

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจะศึกษาปัญหาการดำเนินงานของห้องสมุดรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงคมนาคมและกระทรวงมหาดไทยในด้านต่างๆ ทั้งด้านวัตถุประสงค์ การจัดตั้ง ทรัพยากร การดำเนินงาน การบริหาร และการบริการของห้องสมุดรัฐวิสาหกิจดังกล่าว ว่าประสบการต่างๆ หรือไม่อย่างไร และเพื่อศึกษาเปรียบเทียบว่าห้องสมุดของรัฐวิสาหกิจเหล่านี้ได้มาตรฐานตามที่สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทยได้กำหนดไว้หรือไม่ และเพื่อเป็นแนวทางในการปรับปรุงห้องสมุดให้มีความก้าวหน้าเหมาะสมกับความต้องการของหน่วยงานและผู้ใช้มากยิ่งขึ้น วิธีดำเนินการวิจัย ได้ค้นคว้าจากสิ่งพิมพ์สิ่งต่างๆ และได้ทำการสำรวจโดยการจัดส่งแบบสอบถามเพื่อรวบรวมข้อมูลจากบรรณารักษ์และผู้ใช้ห้องสมุดของรัฐวิสาหกิจ 8 แห่ง คือ ห้องสมุดการเคหะแห่งชาติ ห้องสมุดการท่าเรือแห่งประเทศไทย ห้องสมุดการไฟฟ้านครหลวง ห้องสมุดการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค ห้องสมุดสำนักงานศูนย์การฝึกการรถไฟแห่งประเทศไทย ห้องสมุดสื่อสารแห่งประเทศไทย ห้องสมุดศูนย์ฝึกโทรคมนาคม องค์การโทรศัพท์แห่งประเทศไทย และห้องสมุดสโมสรองค์การรับส่งสินค้าและพัสดุภัณฑ์ ผลการวิจัยพบว่า ห้องสุดส่วนใหญ่มีวัตถุประสงค์เพื่อให้บริการทางวิชาการตรงตามมาตรฐาน ยกเว้นห้องสมุดสโมสรองค์การรับส่งสินค้าและพัสดุภัณฑ์ ซึ่งตั้งขึ้นเพื่อให้บริการทางด้านการบันเทิง ห้องสมุดส่วนใหญ่มีหนังสือและวารสารจำนวนได้มาตรฐาน แต่มีปัญหาเกี่ยวกับสิ่งพิมพ์ทางวิชาการมีน้อย ยกเว้นห้องสมุดศูนย์ฝึกโทรคมนาคม องค์การโทรศัพท์แห่งประเทศไทย ซึ่งมีหนังสือจำนวนมากและตรงตามความต้องการของผู้ใช้ ห้องสมุดส่วนใหญ่จัดหมวดหมู่หนังสือตามระบบสากล ยกเว้นห้องสมุดการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค และส่วนใหญ่จัดทำบัตรรายการ ยกเว้นห้องสมุดการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคและห้องสมุดสโมสรองค์การรับส่งสินค้าและพัสดุภัณฑ์ แต่ยังไรก็ตามผู้ใช้ก็ไม่ได้ใช้ประโยชน์จากบัตรรายการเท่าที่ควร เพราะผู้ใช้ส่วนใหญ่มักจะหาหนังสือโดยการดูตามชั้นหนังสือ ในด้านบุคลากรปรากฏว่าส่วนใหญ่มีจำนวนบุคลากรที่มีวุฒิตรงตามมาตรฐาน ยกเว้นห้องสมุดการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค และห้องสมุดส่วนใหญ่มีปัญหาเสมียนไม่เพียงพอ สำหรับอาคารสถานที่พบว่า ห้องสมุดเกือบทุกแห่งมีพื้นที่น้อยกว่ามาตรฐาน ยกเว้นห้องสมุดสำนักงานศูนย์การฝึก การรถไฟแห่งประเทศไทยและห้องสมุดศูนย์ฝึกโทรคมนาคม องค์การโทรศัพท์แห่งประเทศไทย นอกจากนี้ห้องสมุดส่วนใหญ่มีปัญหาเกี่ยวกับชั้นหนังสือมีไม่เพียงพอ ในด้านการบริการปรากฏว่าห้องสมุดส่วนใหญ่ยังมีบริการไม่ครบตามมาตรฐาน บริการที่ห้องสมุดส่วนใหญ่จัดทำได้แก่ บริการจ่ายรับ บริการตอบคำถามและช่วยการค้นคว้า และบริการดรรชนีวารสาร บริการที่ผู้ใช้ต้องการมากก็คือ การจัดรายชื่อหนังสือใหม่ การวิจารณ์หนังสือ และคู่มือการใช้ห้องสมุด ในด้านงบประมาณ ห้องสมุดส่วนใหญ่มีรายได้จากเงินงบประมาณประจำปีของห้องสมุดโดยมีบรรณารักษ์เป็นผู้จัดทำงบประมาณ แต่มีปัญหางบประมาณไม่เพียงพอ เนื่องจากหน่วยงานไม่ค่อยมีงบประมาณให้ห้องสมุด ข้อเสนอแนะ 1. รัฐวิสาหกิจทุกแห่งควรมีห้องสมุดเพื่อใช้เป็นแหล่งค้นคว้าทางด้านวิชาการและควรเป็นหน่วยงานอิสระ ขึ้นตรงต่อผู้บังคับบัญชาสูงสุด และควรมีฐานะเทียบเท่ากองกองหนึ่งเพื่อจะได้รับงบประมาณและบุคลากร เพิ่มขึ้น ซึ่งจะทำให้ห้องสมุดสามารถดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น 2. ห้องสมุดควรได้รับงบประมาณเพียงพอ เพื่อที่จะดำเนินการต่างๆ ได้ตามวัตถุประสงค์ 3. บุคลากรของห้องสมุดควรมีเพียงพอ และควรส่งเสริมความรู้ของบรรณารักษ์และเจ้าหน้าที่ห้องสมุด โดยสนับสนุนให้มีการศึกษาต่อ หรือฝึกงานตามห้องสมุดต่างๆ รวมทั้งควรมีความรู้ทางด้านสาขาวิชาเฉพาะของหน่วยงานด้วย 4. ควรจัดตั้งคณะกรรมการห้องสมุด เพื่อทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาในด้านต่างๆ 5 สถานที่ตั้งของห้องสมุดควรอยู่ศูนย์กลาง ให้ความสะดวกสบายแก่ผู้ใช้ 6. ควรมีการร่วมมือระหว่างห้องสมุด เพื่อปรับปรุงการบริการและงานเทคนิคต่างๆ และเพื่อประหยัดรายจ่าย ความร่วมมืออาจจัดทำในด้านการจัดทำสหบัตรดรรชนีวารสารและการยืมระหว่างห้องสมุด เป็นต้น 7. ควรจัดตั้งสมาคมหรือชมรมห้องสมุดเฉพาะ เพื่อเป็นศูนย์กลางในการประสานงานของห้องสมุดเฉพาะรัฐวิสาหกิจทุกแห่ง และห้องสมุดเฉพาะอื่นๆ 8. ในการวิจัยครั้งต่อไปควรวิจัยเกี่ยวกับปัญหาการดำเนินงานของห้องสมุดรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงอื่นๆ เปรียบเทียบกันว่ามีปัญหาคล้ายคลึงหรือแตกต่างกันอย่างไร