การจำแนกพยาธิแส้ม้าของคนและสุนัขโดยปฏิกิริยาลูกโซ่โพลีเมอร์เรส

Abstract

โรคพยาธิแส้ม้ามาโรคพยาธิแส้ม้าเป็นโรคติดเชื้อปรสิตที่สำคัญของคนซึ่งมีสาเหตุมาจากหนอนพยาธิ Trichuris trichiura พบรายงานการติดเชื้อประมาณ 1 ใน 10 ของประชากรโลก มีความชุกของโรคสูงในเขตภูมิอากาศอบอุ่นและร้อนชื้น นอกจากนี้ T. vulpis ซึ่งเป็นพยาธิแส้ม้าชนิดที่จำเพาะต่อสุนัข ได้มีรายงานพบการติดเชื้อในคนเช่นกัน ทั้งนี้เป็นผลจากการวินิจฉัยโดยความแตกต่างทางรูปร่างลักษณะของไข่พยาธิทั้งสองชนิดที่พบในอุจจาระผู้ป่วย อย่างไรก็ตามพบว่ามีไข่พยาธิแส้ม้าทั้งสองชนิดที่มีความใกล้เคียงหรือเหลื่อมล้ำกันในขนาดและรูปร่าง จนอาจนำไปสู่การวินิจฉัยที่ผิดพลาดได้ งานวิจัยนี้จึงได้ทำการศึกษาลักษณะทางพันธุกรรมของพยาธิแส้ม้าทั้งสองชนิดโดยการหาและเปรียบเทียบรูปแบบของลำดับนิวคลิโอไทด์ในยีนสำหรับไรโบโซมหน่วยย่อยขนาดเล็กเพื่อพัฒนาวิธีการปฏิกิริยาลูกโซ่โพลีเมอร์เรสสำหรับวินิจฉัยพยาธิแส้ม้าทั้งสองชนิดจากไข่พยาธิที่พบในอุจจาระผู้ป่วยและนำวิธีการที่พัฒนาได้ไปศึกษาในกลุ่มประชากรในเขตชุมชนบ้านท่าสองยาง อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศไทย ทำการสุ่มเก็บอุจจาระนักเรียน 80 คน เป็นชาย 36 คน หญิง 44 คน อุจจาระสุนัขในชุมชน 59 ตัว และอุจจาระจากสุนัขจรจัดในเขตกรุงเทพฯ 20 ตัว ผลการศึกษาพบว่าความไวของการทดสอบประสิทธิภาพปฏิกิริยาลูกโซ่โพลีเมอร์เรสเปรียบเทียบกับการดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ให้ผลบวก 44% เมื่อสกัดดีเอ็นเอโดยกระแทกไข่พยาธิด้วยเม็ดแก้ว ในขณะที่การบดไข่พยาธิให้แตกโดยตรงด้วยปลายปิเปตต์ให้ผลบวก 95.9% โดยสามารถให้ผลบวกจากไข่พยาธิแม้เพียงหนึ่งใบ และพบการติดเชื้อร่วมกันของ T. trichiura และ T. vulpis จำนวน 6 ตัวอย่างจาก 56 ตัวอย่าง หรือคิดเป็นร้อยละ 10.7 แสดงให้เห็นถึงการติดเชื้อ T. vulpis ในคนซึ่งมีได้ไม่บ่อยในเขตชุมชนนี้ และที่สำคัญคือสามารถตรวจพบไข่ T. trichiura จากอุจจาระสุนัขในเขตพื้นที่เดียวกัน ซึ่งแสดงถึงความเป็นไปได้ในการเป็นโฮสต์กักตุนของสุนัขและสามารถส่งผ่านสู่คนได้ ดังนั้นการติดโรคพยาธิแส้ม้า T. trichiura ของประชากรในชุมชนนี้จึงสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งจากคนโดยตรงและสุนัข