การแสดงบทบาทตัวละครนิลพัทในการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายนี้ที่จะศึกษาการแสดงบทบาทตัวละครนิลพัทในการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์ โดยศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลตัวละครนิลพัทจากบทละครเรื่องรามเกียรติ์ รัชกาล ที่ ๑ และศึกษาวิเคราะห์ท่ารำ จากอาจารย์ประสิทธิ์ ปิ่นแก้ว ระหว่างปีพ.ศ. ๒๕๐๘- ๒๕๒๖ โดยวิเคราะห์กระบวนท่ารำตอนจองถนน กระบวนท่านิลพัทรบหนุมาน กระบวนท่านิลพัทรบยักษ์ และกระบวนท่าการออกกราวตรวจพลของนิลพัท จากการศึกษาพบว่าตัวละครนิลพัท ปรากฏอยู่ในบทละคร เรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เป็นวานรสีน้ำรัก(สีดำ) เมื่อเวลาแผลงฤทธิ์มีแปดกร สวมมาลัยที่ศีรษะ อาวุธประจำกายคือพระขรรค์ บิดาคือพระกาล ไม่ปรากฏมารดา เมียและลูก มีความจงรักภักดีและกล้าหาญ มีความเคารพ ความนอบน้อม ความซื่อสัตย์ มีความรับผิดชอบต่อหน้าที่ เมื่อเสร็จศึกแล้วได้รับยศเป็นพระยาอภัยพัทธ์วงศ์ ตำแหน่งอุปราชเมืองชมพู ท่ารำของนิลพัทตอนจองถนน นำทักษะทางท่ารำนาฏยศิลป์โขนลิงมาประกอบการแสดงการตีบทประกอบการเจรจา และการตีบทประกอบบทร้อง การตีบทประกอบบทเจรจา และบทร้อง เป็นศิลปะการรำที่ต้องใช้ฝีมือในการแสดงการตีบทเป็นอย่างมาก ความโดดเด่นของท่ารำนิลพัทในตอนจองถนน คือการที่ผู้แสดงสามารถแสดงท่ารำในอารมณ์ต่างออกมาได้อย่างชัดเจน มีความสอดคล้องของท่ารำกับบทละคร ใน ๑ ช่วงของการแสดง อาจมีทั้งอารมณ์เสียใจ อาลัย อาวรณ์แต่ยังคิดแค้นอยู่ในบทนั้น ตัวละครนิลพัทจึงเป็นตัวละครที่มีบทบาทในการแสดงที่โดดเด่นมากตัวหนึ่ง เป็นศิลปะการรำที่ต้องใช้ฝีมือ และลีลาในการแสดงเป็นอย่างมาก กระบวนท่านิลพัทรบหนุมาน และกระบวนท่านิลพัทรบยักษ์ เป็นการรำตามกระบวนท่าที่กำหนดไว้ แต่ละท่านั้นจะเชื่อมโยงด้วยกระบวนท่าต่างๆตามแบบแผนในการแสดงทุกครั้ง ท่ารบนิลพัทรบหนุมาน และนิลพัทรบยักษ์ เป็นกระบวนท่ารำที่ประกอบด้วยท่ารำที่เป็นแม่ท่าลิง และท่ารำพิเศษ ท่ารำที่เป็นแม่ท่าลิงได้แก่ ท่าเก็บ ท่าหย่อง ท่ายืดกระทบ ท่ากระโดดยกเท้าขวา การเข้ารบนิลพัทรบหนุมาน และตีออกได้แก่ ท่าตีบน๑,๒ ท่าตีเลาะ การเข้ารบนิลพัทรบยักษ์ และตีออกได้แก่ ท่าปัดอาวุธด้านขวา ท่าปัดอาวุธด้านซ้าย ท่านิลพัทรบหนุมาน มีกระบวนท่ารำทั้งหมด ๖ ท่าได้แก่ ท่าจับ๑ ท่าหมุนตัวกระโดดแทงด้านข้างแบบยืน ท่าก้าวเหยียบมือเงื้อแทงป้องบน ท่าหมุนตัวกระโดดแทงด้านข้างแบบนั่ง ท่าแทงกัดแขน และท่าเงื้อบน ท่ารบนิลพัทรบยักษ์ มีกระบวนท่ารำทั้งหมด ๕ ท่าได้แก่ ท่าจับ๑ ท่าสามทีไขว้ ท่าหกกัด ท่าขึ้นลอย ๑ ท่าขึ้นลอย ๒ กระบวนท่ารำการออกกราวตรวจพลของนิลพัท ท่ารำจัดอยู่ในลักษณะอากัปกิริยาของวานร ประเภทพญาลิง ใช้ทำนองเพลงกราวนอกเป็นเพลงดำเนินการแสดง สื่อความหมายของท่ารำประกอบกิริยาต่างๆที่เกี่ยวกับการจัดทัพ ตัวละครนิลพัทมีความโดดเด่นและลีลาในเรื่องของการแสดงท่ารำประกอบจังหวะโดยกระบวนท่ารำนั้นใช้ท่ากระโดดหนีบน่องแทนการยกเท้าหนีบน่อง แสดงท่ารำที่เข้มแข็งและความว่องไวในการออกท่าที่ประสานสอดคล้องกัน ท่ารำแบ่งออกเป็น ๒ ช่วง คือกระบวนท่ารำตามแบบมาตรฐานและท่าพิเศษของนิลพัท คือกระบวนท่าจับแมลงวัน เป็นท่ารำที่สอดแทรกลีลาและอากัปกิริยาของลิง กระบวนท่ารำของตัวละครนิลพัท เป็นการสะท้อนถึงองค์ความรู้ในการแสดงของอาจารย์หรือครูผู้ชำนาญการที่มีความรู้ความสามารถ อาจสอดแทรกความสามารถเฉพาะตัว กลเม็ดลีลาท่าทางต่างๆให้การแสดงมีความโดดเด่น เป็นที่ติดตาต้องใจของผู้ชมได้ ดังนั้น จึงสมควรส่งเสริมให้เกิดการศึกษาค้นคว้า เพื่อการอนุรักษ์ และเพื่อประโยชน์ทางการศึกษาต่อไป