บทบาทของผู้ถือครองและผู้ดูแลที่มีผลต่อการคงอยู่ของพื้นที่สวนบริเวณคลองบางกอกใหญ่-คลองชักพระฝั่งตะวันตก

Abstract

พื้นที่สวนผลไม้เป็นพื้นที่สีเขียวซึ่งสำคัญต่อเมืองจากบทบาทของการที่เป็นแหล่งปรับสมดุลให้สิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศน์ทั้งน้ำ พืช ดิน และการลดอุณหภูมิอากาศในเขตเมือง ตลอดจนการซึมซับมลภาวะในเขตเมืองให้ลดน้อยลง แต่จากการขยายตัวของเมืองในปัจจุบันส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะของพื้นที่ทำให้สวนลดน้อยลงเป็นจำนวนมาก ถึงอย่างไรก็ตามในพื้นที่บริเวณคลองบางกอกใหญ่-คลองชักพระ ฝั่งตะวันตกก็ยังพบการคงสภาพอยู่ได้ของพื้นที่สวนอยู่ จึงน ำมาสู่การศึกษาบทบาทของผู้ถือครองและผู้ดูแลที่มีผลต่อการคงอยู่ของพื้นที่สวนบริเวณคลองบางกอกใหญ่-คลองชักพระฝั่งตะวันตกโดยมีวัตถุประสงค์ดังนี้ (1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันของการคงอยู่ของพื้นที่สวน (2) เพื่อศึกษาลักษณะของผู้ถือครองสวนและผู้ดูแลสวน (3) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างผู้ถือครองสวนและผู้ดูแลสวนกับลักษณะทางกายภาพของพื้นที่สวนที่คงอยู่ โดยมีวิธีการดำเนินการวิจัย ดังนี้ (1) ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง และตรวจสอบข้อมูลบนพื้นที่เพื่อสร้างแผนที่ปัจจุบันของสวน (2) ลงพื้นที่ศึกษาเพื่อสัมภาษณ์ผู้ดูแลสวนทั้ง 13 แห่ง เพื่อสืบค้นประเด็นปัญหา ความเป็นมาของสวน พืชพรรณ การจัดการ สภาพสวนและลักษณะการปรับตัวให้สวนคงอยู่ได้ (3) คัดเลือกและวิเคราะห์กรณีศึกษาโดยละเอียดถึงทัศนะคติและสืบการถือครองพื้นที่แบบย้อนกลับถึงข้อมูลระดับจุลภาค (4)วิเคราะห์ความเชื่อมโยงของข้อมูลบุคคลต่อสภาพของสวนและการคงอยู่ของสวน จากการศึกษาพบว่า สามารถจำแนกปัจจัยบุคคลที่ส่งผลต่อการคงสภาพของสวนได้แก่ 1) ปัจจัยด้านแผนการใช้ประโยชน์ที่ดิน 2) ปัจจัยในการรักษาสภาพของสวน และสามารถจำแนกเกณฑ์ของระดับสภาพของสวนคงอยู่ได้ 3 ระดับคือ 1) สวนคงภาพดูแลดี 2) สวนคงสภาพดูแลปานกลาง และ 3) สวนคงสภาพดูแลน้อย ซึ่งปรากฏความสัมพันธ์ของบุคคลที่มีเกี่ยวข้องกับสวนและสภาพสวน มีคุณลักษณะที่ส่งผลให้สวนคงอยู่ได้ดีมาก ดังนี้ 1)ผู้ถือครองสวนซึ่งเป็นครอบครัวชาวสวนดั้งเดิม ยังอาศัยอยู่ในพื้นที่ มีฐานะมั่นคง และมีความผูกพันต่อวิถีชาวสวน 2) ผู้ดูแลสวนซึ่งมาจากครอบครัวชาวสวนดั้งเดิม เป็นคนในพื้นที่ มีความคุ้นเคยกับผู้ถือครองที่ดิน และดูแลจัดการพื้นที่สวนได้อย่างดี