คติพุทธในชุมชนไทยพุทธพุมเรียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี

Abstract

ชุมชนไทยพุทธพุมเรียง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นบริเวณที่มีความรุ่งเรืองของศาสนาพุทธมาตั้งแต่สมัยศรีวิชัย นอกจากนี้ยังเป็นที่กำเนิดและถิ่นที่ท่านพุทธทาสภิกขุเติบโตขึ้นมา สภาพสังคมพุมเรียงที่ช่วยบ่มเพาะอบรมคนในชุมชนในเวลาที่ท่านยังเยาว์นั้น ชาวบ้านมีความตื่นตัวในการศึกษาพระพุทธศาสนา และพุมเรียงก็เป็นศูนย์กลางการศึกษาพระธรรมและบาลีของชุมชนใกล้เคียง การยึดมั่นในพุทธศาสนาอย่างเหนียวแน่นของชาวบ้านสะท้อนออกมาอย่างเป็นรูปธรรมสู่การดำเนินชีวิต และนำไปสู่การจัดการพื้นที่ในชุมชน จนเกิดกระบวนการปรับตัวให้เข้ากับระบบนิเวศอย่างสมดุล ดังนั้นการศึกษาคติพุทธในชุมชนนี้จึงมีเป้าหมายคือศึกษาองค์ประกอบทางกายภาพในผังชุมชน อันนำไปสู่หลักการอาศัยอยู่ตามหลักคติพุทธอย่างสมดุลในพื้นที่ และศึกษาวิถีการตั้งชุมชนจากอดีตถึงปัจจุบันในมุมมองที่เชื่อมโยงสู่คติพุทธ ทำการศึกษาเก็บข้อมูลโดยศึกษาจากเอกสาร ด้านประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชน หลักธรรมและคติทางพุทธศาสนา จากนั้นจึงลงสำรวจพื้นที่และสัมภาษณ์ปราชญ์ชุมชน พบว่าในพุมเรียงมีการสร้างชุมชนซึ่งมีความสัมพันธ์ระหว่างคนกับพื้นที่โดยผ่านหลักคิดทางพุทธศาสนา และมีการบ่มเพาะจนเกิดเป็นปัญญาในการเข้าใจความจริงของธรรมชาติ กลั่นกรองสู่หลักการอาศัยอยู่ร่วมกัน ซึ่งสะท้อนออกมาในหลายรูปแบบ เช่น ประเพณี ความเชื่อ ภูมิปัญญา บางส่วนก็เกี่ยวข้องกับการใช้พื้นที่ทางด้านกายภาพ และหลักการเหล่านี้ก็นำกลับมาสู่การพัฒนาขัดเกลาให้คนเกิดปัญญาวนไปเป็นวัฏจักรสั่งสมในชุมชนจากรุ่นสู่รุ่น ผลการศึกษาพบว่าองค์ประกอบในการตั้งชุมชนที่สัมพันธ์กับคติทางพุทธศาสนา ได้แก่ การเลือกพื้นที่ในการตั้งถิ่นฐานบนสันทรายที่เหมาะสมในการสร้างเรือนและปลอดจากภัยธรรมชาติ การสร้างศูนย์กลางเป็นนิมิตหมายแห่งพุทธิปัญญา การรับรู้ทิศทางในธรรมชาติอันเป็นคติในการอยู่อย่างสอดคล้องกับธรรมชาติ และการอาศัยอยู่อย่างเกื้อกูล ซึ่งนำไปสู่ความสัมพันธ์ที่สมดุลระหว่างมนุษย์กับมนุษย์และมนุษย์กับธรรมชาติ นอกจากนี้ปัจจุบันการใช้พื้นที่ในชุมชนไทยพุทธพุมเรียงถูกเปลี่ยนสภาพไปอย่างรวดเร็ว จึงมีข้อเสนอแนะในการใช้พื้นที่ชุมชนให้เหมาะสมกับสภาพความเป็นอยู่ในปัจจุบัน ท่ามกลางคติและหลักการดั้งเดิมที่คนในชุมชนยังคงยึดถือกันอยู่ พัฒนาไปสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืนโดยมีพื้นฐานที่เข้มแข็งจากบรรพชนในอดีต