ทางเลือกนโยบายการศึกษาสำหรับบุตรแรงงานต่างชาติในประเทศไทยภายใต้บริบทอาเซียน: การวิเคราะห์ตามทฤษฎีการก่อตัวของโครงสร้างความสัมพันธ์ทางสังคม

Abstract

โครงการวิจัยมีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์และโอกาสทางการศึกษาของบุตรแรงงานต่างชาติในประเทศไทย 2) เพื่อวิเคราะห์โครงสร้าง ผู้กระทำการ ปฏิสัมพันธ์ และการปรับเปลี่ยนบทบาทเชิงทวิลักษณะในการกำหนดนโยบายการศึกษา 3) เพื่อนำเสนอทางเลือกนโยบายการศึกษาสำหรับบุตรแรงงานต่างชาติในประเทศไทย โดยนำทฤษฎีการก่อตัวของโครงสร้างความสัมพันธ์ทางสังคม ของแอนโทนี กิดเดนส์ มาใช้ในการวิเคราะห์ พื้นที่ศึกษาที่อำเภอเมืองจังหวัดสมุทรสาคร และอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก การวิจัยพบว่า นโยบายประเทศไทยได้เปิดโอกาสทางการศึกษาให้บุตรแรงงานต่างชาติเข้าถึงการศึกษาในโรงเรียนของรัฐ ศูนย์การเรียนและการศึกษาทางเลือกอื่นๆ การกำหนดนโยบายและการจัดการศึกษาเด็กต่างชาติมีผู้กระทำการภาครัฐ ซึ่งอยู่บนแนวคิดความมั่นคงและผลประโยชน์ของชาติ มีกฎคือมติคณะรัฐมนตรี ระเบียบ กฎกระทรวง มีงบประมาณ อำนาจหน้าที่ของผู้คุมกฎเป็นทรัพยากร ผู้กระทำการภาคประชาสังคมคือศูนย์การเรียน องค์กรพัฒนาเอกชน องค์กรระหว่างประเทศ บนแนวคิดด้านสิทธิเด็ก มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ ประสบการณ์ทำงานกับกลุ่มเป้าหมายเป็นทรัพยากร ผู้กระทำการภาครัฐและศูนย์การเรียนมีปฏิสัมพันธ์กับรัฐในหลายระดับ เพื่อผลักดันให้เกิดแนวทางการจัดการศึกษาสำหรับเด็กต่างชาติ แต่บางครั้งกฎระเบียบก็กลับมาควบคุมองค์กรเอกชนที่จัดการศึกษาเสียเอง การเปลี่ยนแปลงทางนโยบายบางครั้งเกิดจากองค์กรระหว่างประเทศซึ่งให้งบประมาณ ความช่วยเหลือทางเทคนิคและผู้เชี่ยวชาญ โดยใช้กติกาสากลเป็นตัวผลักดัน การเสนอทางเลือกการศึกษามาจากข้อมูลที่ได้ในพื้นที่ ประกอบกับข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญ นำมาวิเคราะห์เป็นปัจจัยการเมือง เศรษฐกิจ สังคม เทคโนโลยี กฎหมาย (PESTL) สังเคราะห์ขึ้นเป็นภาพอนาคตการศึกษาสำหรับเด็กต่างชาติ 4 แบบ นำมาวิเคราะห์ด้วย SWOT/TOWS Matrix ภาพอนาคตที่ได้คือ 1) การศึกษาขั้นพื้นฐานใน/นอกระบบที่เทียบโอนกับประเทศต้นทางได้ 2) การศึกษาขั้นพื้นฐานใน/นอกระบบและฝึกอาชีพระยะสั้น 3) การศึกษาขั้นพื้นฐานและอาชีวะขั้นต้น 4) อาชีวศึกษาขั้นต้นถึงขั้นสูง(ควบคู่กับการทำงาน) ภาพอนาคตที่ 1 และ 3 มีเงื่อนไขระยะเวลาที่ให้อยู่ในประเทศไทยและไม่ได้สัญชาติ ภาพอนาคตที่ 2 และ 4 เพิ่มเงื่อนไขเรื่องภาระงบประมาณการแข่งขันกับคนไทย ภาพอนาคตทั้ง 4 ภาพ ควรนำไปกำหนดทางเลือกนโยบายการศึกษาเด็กต่างชาติในครอบครัวแรงงานไร้ฝีมือและระดมความร่วมมือจากผู้ประกอบการต่อไป เพื่อประโยชน์ในการผลิตบุคคลากรด้านแรงงานที่ตรงตามความต้องการของตลาดแรงงานและเพิ่มผลิตภาพแรงงานของประเทศไทยและภูมิภาคอาเซียนโดยรวม