การศึกษาความสามารถในการต้านทานการบุกรุกของพื้นที่เมือง ที่มีต่อพื้นที่เกษตรกรรมชานเมือง : กรณีศึกษาเขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร

Abstract

เขตหนองแขม เป็นเขตชานเมืองที่ได้รับผลกระทบจากการขยายตัวของเมืองกรุงเทพมหานครโดยเฉพาะการขยายตัวทางด้านประชากรและพื้นที่เมือง ซึ่งมีผลให้พื้นที่เกษตรกรรมในเขตหนองแขมลดลงอย่างรวดเร็ว และจากการศึกษาสถิติการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่เกษตรกรรมในช่วงปี 2524 – 2530 พบว่าพื้นที่เกษตรกรรมลดลงแตกต่างกัน กล่าวคือ พื้นที่ผลิตนาข้าวลดลงมากที่สุด ส่วนพื้นที่ผลิตสวนผัก สวนผลไม้และสวนไม้ดอกไม้ประดับ (ยกเว้นสวนกล้วยไม้) ลดลงในระดับปานกลาง ในขณะที่พื้นที่ผลิตสวนกล้วยไม้เพิ่มขึ้น จากปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นจะเห็นได้ว่าพื้นที่เกษตรกรรมทั้ง 4 ประเภทมีแรงต้านทานการบุกรุกของพื้นที่เมืองแตกต่างกัน โดยสวนกล้วยไม้มีแรงต้านทานการบุกรุกของเมืองสูงที่สุด ซึ่งเกิดขึ้นจากแรงต้านทานแท้หรือผลตอบแทนที่เกษตรกรได้รับสูงมากพอที่จะดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างสุขสบาย ในขณะที่การเกษตรประเภทอื่นได้รับผลตอบแทนต่ำมาก แต่ที่สามารถดำรงอยู่ได้เพราะมีแรงต้านทานเทียม ซึ่งเกิดจากกรรมสิทธิ์หรือการถือครองในที่ดินโดยการเช่า และเมื่อเปรียบเทียบแรงต้านทานทั้ง 2 ประเภทพบว่า แรงต้านทานแท้จะสามารถดำรงอยู่ต่อไปได้ถ้าเกษตรกรยังได้รับผลตอบแทนสูง ซึ่งต่างจากแรงต้านทานเทียมจะสิ้นสุดลงในทันทีถ้าเจ้าของที่ดินต้องการขยายหรือพัฒนาที่ดินนั้น ดังนั้นในการอนุรักษ์พื้นที่เกษตรกรรมในเขตหนองแขม สามารถทำให้โดยการลดแรงบุกของเมืองและในขณะเดียวกันเพิ่มแรงต้านทางของพื้นที่เกษตรกรรม ในทางปฏิบัติแล้วการลดแรงบุกควรจะจำกัดการพัฒนาระบบถนนเท่าที่จำเป็นและตามความเหมาะสม และในการเพิ่มแรงต้านทานเพื่อให้เกิดการอนุรักษ์พื้นที่เกษตร ควรจะประกอบด้วยมาตรกรทางด้านภาษี ด้านการตลาด การบริหาร การผังเมืองและการคลัง