การศึกษาการใช้สอยที่ว่างในการอยู่อาศัยแบบวิถีเกษตรพอเพียง: กรณีศึกษา ชุมชนบ้านลำไทร เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร

Abstract

สังคมไทยเป็นสังคมเกษตรกรรม และชุมชนเกษตรกรรมจำนวนหนึ่งของประเทศไทย ได้มีการนำพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาใช้ เป็นแนวทาง “วิถีเกษตรพอเพียง” ให้เกษตรกรสามารถพึ่งพาตนเองได้ รวมกลุ่มใช้ความรู้ ทรัพยากร และภูมิปัญญาด้านต่างๆที่มีอยู่ในการดำเนินชีวิต สามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคง และยั่งยืนในความเปลี่ยนแปลงของโลก จากความสำคัญของวิถีชีวิตเกษตรพอเพียง วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาการใช้สอยที่ว่างในการอยู่อาศัยแบบวิถีเกษตรพอเพียง กรณีศึกษา: ชุมชนบ้านลำไทร เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนหนึ่งซึ่งดำรงชีวิตแบบสังคมวิถีเกษตรพอเพียง ท่ามกลางสังคมเมืองของกรุงเทพมหานคร สมาชิกมีความสัมพันธ์กลมกลืนกับธรรมชาติ และมีระบบความสัมพันธ์แบบเครือญาติช่วยเหลือซึ่งกันและกัน และดำรงตามแนวทางพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยอาศัยการรวบรวมเก็บข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง และการศึกษาลงพื้นที่เก็บข้อมูลภาคสนาม การเข้าไปสังเกตการณ์การใช้สอยพื้นที่และการอยู่อาศัยของเรือนกรณีศึกษา และการสัมภาษณ์ผู้อยู่อาศัย ตั้งแต่เดือนกันยายน 2558 จนถึงเดือนพฤษภาคม 2559 เพื่อการวิเคราะห์วิถีชีวิตและการใช้สอยที่ว่างของเรือนกรณีศึกษา โดยอาศัยแนวคิดทางด้านจิตวิทยาสถาปัตยกรรมมาช่วยในการคลี่เรื่องราววิถีชีวิต และถอดสิ่งที่ซ่อนในที่ว่างของเรือนกรณีศึกษา ในชุมชนบ้านลำไทร อันนำไปสู่ความเข้าใจในการอยู่อาศัยแบบวิถีเกษตรพอเพียง ให้เห็นคุณค่าและเข้าใจในชุมชนที่มีเอกลักษณ์ของวิถีชีวิต เพื่อนำไปสู่ชุมชนเกษตรอื่น ๆ ที่มีคุณค่าในด้านสังคม ได้ตระหนักและภูมิใจในวิถีชีวิตอันเป็นรากฐานของประเทศ ให้อยู่อาศัยได้อย่างยั่งยืนและดำรงอยู่เอาไว้ด้วยความพอเพียง พอเหมาะ พอดีพร้อมกับก้าวทันความเปลี่ยนแปลงของโลก ผลการวิจัยนี้สรุปได้ว่า คุณค่าการดำรงแบบวิถีเกษตรพอเพียง เป็นวิถีชีวิตที่สามารถตอบสนองต่อความปรารถนาของมนุษย์ต่าง ๆ ได้อย่างครบถ้วน จากการอยู่อาศัยที่สรุปได้เป็นสี่ข้อ อันได้แก่ การอยู่อาศัยที่สอดคล้องกับบริบทอย่างมีสุนทรียะ สอดคล้องและเหมาะสมกับวิถีเกษตรกรรมของชุมชนเกษตรของคนไทย สามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างดีระดับหนึ่ง โดยใช้พื้นที่ที่มีให้เกิดประโยชน์สูงสุดพร้อมกับการอยู่อาศัยสอดคล้องกับธรรมชาติ สองคือ การอยู่อาศัยแบบพอเพียง พอดี เหมาะสม ช่วยพัฒนาพื้นที่ทำมาหากินให้สามารถเลี้ยงดูตนเองและครอบครัวอย่างดีพอสมควร นอกจากนี้ยังเป็นพื้นที่สำหรับอยู่อาศัยอันก่อเกิดความสบายและความสุข ให้ดำรงอยู่ในพื้นที่ได้ยาวนานอย่างยั่งยืน อยู่อย่างพอดี ไม่เกินตัว ข้อที่สาม การอยู่อาศัยแบบกลมเกลียว สานสัมพันธ์ เกิดเป็นความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างคนในชุมชนได้รวมกลุ่มอย่างเหนียวแน่นและเกิดความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างคนกับธรรมชาติ และสุดท้าย การอยู่อาศัยแบบเรียนรู้ ปรับปรุง เติบโต ยังเป็นการอยู่อาศัยที่ก่อให้เกิดความสุขในพื้นที่พร้อมกับการเรียนรู้พัฒนาตนเองให้ก้าวทันโลก