การประยุกต์พุทธวิธีในการสื่อสารเพื่อการพัฒนาตนเองของเด็กใน ต.แม่เมาะ จ.ลำปาง

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำพุทธวิธีในการสื่อสารมาประยุกต์ใช้กับเด็ก และประเมินความรู้ความเข้าใจของเด็กในด้านการพัฒนาตนเองตามหลักอุดมคติ 5 ประการที่พึงปฏิบัติของชาวพุทธ ซึ่งพัฒนามาจากแนวคิดเรื่องเบญจศีลเบญจธรรมในพุทธศาสนา จากการเข้าร่วมกิจกรรมค่ายสัมพันธ์ โดยใช้การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์ และการทำกิจกรรมเวิร์คช็อปโดยเลือกกลุ่มตัวอย่างเป็นเด็กที่อาศัยอยู่ในชุมชนท้องถิ่น ตำบลแม่เมาะ อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปางและกำลังศึกษาอยู่ในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 – 6 จำนวน 2 โรงเรียง ได้แก่ 1) โรงเรียนบ้านหางฮุง จำนวน 66 คน และ 2) โรงเรียนบ้านปงชัย จำนวน 34 คน จากการประยุกต์พุทธวิธีด้านศิลปวิธี 4 ประการ ได้แก่ 1. ให้รู้แจ้งเห็นจริงด้วยใจเหมือนตาเห็น 2. ให้ผู้ฟังเห็นคล้อยตาม 3. เร้าใจผู้ฟังให้อยากคิดอยากทำตามที่สอน 4. ให้ผู้ฟังยอมเชื่อ ยอมรับทำรับปฏิบัติด้วยความเต็มใจ และพุทธวิธีด้านกลวิธี อีก 8 ประการได้แก่ 1. รู้จักบุคคลที่จะสื่อสาร 2. เลือกธรรมะให้เหมาะกับบุคคล 3. สื่อสารจากรูปธรรมไปหานามธรรม 4. สื่อสารจากสิ่งที่เห็นได้ง่ายไปสู่สิ่งที่เห็นได้ยาก 5. สื่อสารจากสิ่งที่รู้อยู่แล้วไปยังสิ่งที่มียังไม่รู้ 6. สื่อสารจากการเปรียบเทียบหรือด้วยอุปมาอุปไมย 7. สื่อสารด้วยอุปกรณ์ และ 8. สื่อสารด้วยการทำตัวอย่างให้ดู มาใช้ในการสื่อสารเพื่อพัฒนาตนเองของเด็กผ่านรูปแบบของการจัดกิจกรรมค่ายสัมพันธ์ เป็นเวลา 2 วัน 1 คืน โดยใช้หลักอุดมคติ 5 ประการเป็นฐานกิจกรรมทั้ง 5 ฐาน ได้แก่ 1. ฐานความเมตตากรุณา 2. ฐานความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ 3. ฐานความรับผิดชอบในเรื่องของความสัมพันธ์ 4. ฐานการพูดและฟังอย่างมีสติ และ 5 ฐานการบริโภคอย่างมีสติ ผลการวิจัยพบว่า 1. ในฐานกิจกรรมที่ 4 ฐานการพูดและฟังอย่างมีสติ และ ฐานกิจกรรมที่ 5 ฐานการบริโภคอย่างมีสติ ที่ได้นำเอาพุทธวิธีมาใช้ครบทุกประการ เด็กทุกกลุ่มมีความรู้ความเข้าใจเพิ่มขึ้นหลังจากทำกิจกรรมในฐานเมื่อเทียบกับก่อนทำกิจกรรมมากที่สุด ส่วนฐานกิจกรรมที่ 1 ฐานความเมตตากรุณา เด็กที่มีความรู้ความเข้าใจเพิ่มขึ้นหลังจากทำกิจกรรมในฐานเมื่อเทียบกับก่อนทำกิจกรรมน้อยที่สุด 2. จากการทำกิจกรรมทั้ง 5 ฐานกิจกรรม กลุ่มที่มีความรู้ความเข้าใจหลังจากทำกิจกรรมในทุกฐานกิจกรรมเพิ่มขึ้นมากที่สุด เมื่อเทียบกับก่อนทำกิจกรรม (กลุ่มที่ 5) คิดเป็นร้อยละ 49.5 ส่วนกลุ่มที่สมาชิกในกลุ่มมีความรู้ความข้าใจหลังจากทำกิจกรรมในทุกฐานกิจกรรมเพิ่มขึ้นน้อยที่สุด เมื่อเทียบกับก่อนทำกิจกรรม (กลุ่มที่ 2) คิดเป็นร้อยละ 34.6 3. ในการทำกิจกรรมเวิร์คช็อป พบว่า นอกเหนือจากความรู้ความเข้าใจตามหลักอุดมคติ 5 ประการที่ได้รับในแต่ละฐานกิจกรรมแล้ว ทุกกลุ่มยังได้รับความสนุกสนาน ความสามัคคี ในทุกฐานกิจกรรมด้วย ซึ่งในการตั้งชื่อฐานกิจกรรมส่วนใหญ่จะเลือกตั้งชื่อตามลักษณะกิจกรรมที่ได้ทำในฐานนั้น ๆ