พัฒนาการและการทดแทนประชากรปูแสม Neoepisesarma mederi (H. Milne Edward, 1853) ในป่าชายเลนอ่าวปากพนังจังหวัดนครศรีธรรมราช

Abstract

การศึกษาพัฒนาการและการทดแทนประชากรปูแสมสกุล Neoepisesarma ในบริเวณป่าชายเลนปลูกที่มีอายุต่างกัน 2 แห่งในอ่าวปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ตั้งแต่เดือนตุลาคม 2548 ถึงเดือนธันวาคม 2549 พบลูกปูแสม Neoepisesarma mederi เป็นชนิดเด่น รองลงมาได้แก่ปูแสม Grapsidae spp.1 และ Grapsidae spp.2 ความหนาแน่นของปูแสมมีความแตกต่างกันในแต่ละบริเวณที่ทำการศึกษาโดยพบความหนาแน่นสูงสุดในป่าชายเลนปลูกอายุ 14 ปี คลองอ้ายฮ้อซึ่งเป็นแหล่งประมงปูแสมที่สำคัญในบริเวณอ่าวปากพนัง เมื่อนำ Neoepisesarma mederi (H.Milne Edwards, 1853) จากป่าชายเลนอ่าวปากพนังมาเลี้ยงในห้องปฏิบัติการที่ความเค็ม 25 psu และอุณหภูมิ 28-32 องศาเซลเซียส โดยให้โรติเฟอร์และอาร์ทีเมียเป็นอาหารลูกปู พบว่าพัฒนาการของปูแสมชนิดนี้ประกอบด้วยระยะ zoea 4 ขั้น ระยะ megalopa 1 ขั้น และระยะวัยรุ่น รูปร่างลักษณะลูกปูระยะ zoea ของ N. mederi คล้ายคลึงกับลูกปูระยะ zoea ในปูแสมชนิดอื่นคือ บริเวณ carapace จะไม่มี lateral spines โดยมีจำนวน setae บน endopods ของ maxillule, maxilla และ maxilliped คู่ที่2 ในระยะ zoea I เป็น 1+5, 5 และ 0+1+4 ตามลำดับ setae บน basis ของ maxilliped คู่ที่1 (2,2,3,3) และ maxilliped คู่ที่2 (1,1,1,1) แสดงลักษณะร่วมของปูในสกุล Neoepisesarma ส่วนลูกปูระยะ megalopa มี carapace เป็นรูปสี่เหลี่ยม ผิวเรียบ ความกว้างและความยาวของ carapace มีค่าใกล้เคียงกัน ด้านหน้าของ carapace แคบ ส่วนปูวัยรุ่นมี carapace เป็นรูปสี่เหลี่ยม และที่ขอบด้านข้างของ carapace มีรอยหยัก 2 ซี่ ศึกษาความหนาแน่นของลูกปูและอัตราการทดแทนที่ในระยะต้นของปูแสม N. mederi ในบริเวณป่าชายเลนคลองโก้งโค้ง (ป่าปลูกอายุ 20 ปี) และคลองอ้ายฮ้อ (ป่าปลูกอายุ 16 ปี) ทำการตรวจวัดปัจจัยสิ่งแวดล้อมของน้ำและเก็บตัวอย่างน้ำเพื่อหาปริมาณคลอโรฟิลล์ และศึกษาองค์ประกอบของแพลงก์ตอนพืชและแพลงก์ตอนสัตว์ที่เป็นอาหารของลูกปู พบความหนาแน่นของลูกปูแสมชนิด N. mederi ในระยะ zoea ในช่วง 0-72,034 ตัวต่อน้ำ 100 ลูกบาศก์เมตร ระยะ megalopa มีความหนาแน่น 0-81ตัวต่อน้ำ 100 ลูกบาศก์เมตร และระยะ young crab มีความหนาแน่น 1-6 ตัวต่อตารางเมตร พัฒนาการของลูกปูในทั้งสองบริเวณใช้เวลาประมาณ 2 เดือนจากระยะ zoea ถึงระยะ young crab ปัจจัยที่มีผลต่อความหนาแน่นของลูกปูแสม N. mederi คือ ปริมาณอาหาร ความเค็ม และลักษณะทางกายภาพของแหล่งที่อยู่โดยความหนาแน่นของลูกปูระยะ zoea แปรผันตามความเค็มส่วนความหนาแน่นของลูกปูระยะ megalopa แปรผกผันกับปริมาณอาหาร ได้แก่ คลอโรฟิลล์_เอ และแพลงก์ตอนสัตว์ขนาดเล็กที่เป็นอาหาร ส่วนความชุกชุมของลูกปูระยะ young crab มีความสัมพันธ์กับลักษณะทางกายภาพของแหล่งที่อยู่โดยเฉพาะสัดส่วนของอนุภาคดินเหนียวในดินตะกอน ซึ่งปัจจัยต่างๆ ดังกล่าวในคลองอ้ายฮ้อมีค่าเหมาะสมกว่าในคลองโก้งโค้งทำให้การทดแทนประชากรของปูแสม N. mederi ในบริเวณคลองอ้ายฮ้อสูงกว่าบริเวณคลองโก้งโค้ง ผลจากการศึกษาแสดงถึงสภาพสิ่งแวดล้อมที่มีการแปรผันสูงในรอบปีจึงควรมีการศึกษาในระยะเวลายาวนานกว่า 2 ปี เพื่อติดตามการทดแทนประชากรในธรรมชาติ แนวทางการอนุรักษ์ประชากรปูแสมในอ่าวปากพนังคือ กำหนดพื้นที่ห้ามทำการประมงสำหรับเป็นแหล่งทดแทนระยะต้นของแสมในธรรมชาติเพื่อช่วยเพิ่มอัตราการทดแทนประชากรปูแสมที่เข้าข่ายการประมงต่อไป