งบประมาณคาร์บอนของซากเนื้อไม้หยาบในป่าชายเลนทุติยภูมิ

Abstract

การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศส่งผลต่อการลดลงของพื้นที่ และประสิทธิภาพในการเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอนของระบบนิเวศป่าชายเลน ข้อมูลการกักเก็บคาร์บอนทั้งหมดของระบบนิเวศป่าชายเลน จึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อให้เข้าใจถึงพลวัตของคาร์บอน (carbon dynamics) ที่เกิดขึ้นในป่าชายเลน ประสิทธิภาพการกักเก็บคาร์บอนสามารถประมาณได้จากผลผลิตสุทธิของระบบนิเวศ (net ecosystem production; NEP) ซึ่งโดยทั่วไปมักใช้วิธี summation method โดยการดุลคาร์บอนระหว่างผลผลิตสุทธิขั้นปฐมภูมิ (net primary production; NPP) และการหายใจของสิ่งมีชีวิตที่สร้างอาหารเองไม่ได้ (heterotrophic respiration; HR) ซึ่ง NPP ประกอบด้วยมวลชีวภาพของต้นไม้ที่เพิ่มพูน (biomass increment; ∆B) และ ผลผลิตของซากพืชที่ร่วงหล่น (litter production; L) อย่างไรก็ตาม การประมาณ NEP ของป่าชายเลนโดยวิธี summation method ในอดีตที่ผ่านมาไม่ได้รวมซากเนื้อไม้หยาบ (coarse woody debris; CWD) ซึ่งถือเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่มีความสำคัญในการกักเก็บคาร์บอน เนื่องจากมีการย่อยสลายช้า ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อประมาณงบประมาณคาร์บอนของ CWD เพื่อใช้ร่วมในการประมาณ NEP ของป่าชายเลนทุติยภูมิ บริเวณปากแม่น้ำตราด โดยศึกษาการกระจายของ CWD ในแปลงศึกษาถาวรขนาด 1 เฮกแตร์ ที่มีการแบ่งเขตพันธุ์ไม้อย่างชัดเจน 3 เขตพันธุ์ไม้จากริมแม่น้ำเข้าไปด้านในแผ่นดิน ได้แก่ เขตไม้แสม เขตไม้โกงกาง และเขตไม้ตะบูน ตามลำดับ ผลการศึกษาพบว่ามวลของ CWD มีค่าสูงที่สุดในเขตไม้ตะบูน (6.33 ตัน/เฮกแตร์) รองลงมาคือเขตไม้โกงกาง (6.14 ตัน/เฮกแตร์) และเขตไม้แสม (3.55 ตัน/เฮกแตร์) ประเภทของ CWD ที่พบมีความแตกต่างกันในแต่ละเขตพันธุ์ไม้ มวลของ CWD ในรูป downed wood มีค่ามากที่สุดในเขตไม้แสม ขณะที่มวล CWD ที่เป็น standing dead tree มีมากที่สุดในเขตไม้ตะบูน จากนั้นศึกษา ∆B, L และ CWD ที่เพิ่มพูน (CWD input; ∆CWD) ในรอบปี พบว่า ∆B มีค่ามากที่สุดในเขตไม้แสม ส่วนเขตไม้โกงกางพบว่ามี ∆CWD สูงที่สุด NPP ซึ่งเป็นผลรวมของ ∆B, L และ ∆CWD มีค่าอยู่ในช่วง 5.97–11.9 ตันคาร์บอน/เฮกแตร์/ปี โดยเขตไม้โกงกางมีสัดส่วนของ CWD ต่อ NPP มากที่สุด (37%) นอกจากนี้ยังวัดอัตราการหายใจของ CWD ซึ่งเป็นองค์ประกอบหนึ่งของ HR พบว่ามีค่าเท่ากับ 0.22, 0.52 และ 0.28 ตันคาร์บอน/เฮกแตร์/ปี สำหรับเขตไม้แสม เขตไม้โกงกาง และเขตไม้ตะบูน ตามลำดับ เมื่อนำอัตราการหายใจของ CWD ไปรวมกับการหายใจของดินที่ประมาณโดยใช้สมการของ Poungparn และคณะ (2009) ซึ่งมีค่าเท่ากับ 2.30, 2.20 และ 2.12 ตันคาร์บอน/เฮกแตร์/ปี สำหรับเขตไม้แสม เขตไม้โกงกาง และเขตไม้ตะบูน ตามลำดับ HR จึงมีค่าเท่ากับ 2.52, 2.72 และ 2.40 ตันคาร์บอน/เฮกแตร์/ปี สำหรับเขตไม้แสม เขตไม้โกงกาง และเขตไม้ตะบูน ตามลำดับ หลังจากดุล NEP พบว่า NEP มีค่าเท่ากับ 8.88, 9.18 และ 3.57 ตันคาร์บอน/เฮกแตร์/ปี สำหรับเขตไม้แสม เขตไม้โกงกาง และเขตไม้ตะบูน ตามลำดับ ผลการศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่า CWD มีความสำคัญสำหรับการประมาณ NEP ในป่าชายเลน ข้อมูลที่ได้จากการศึกษานี้จะเพิ่มความแม่นยำในการประมาณ NEP ในป่าชายเลนโดยวิธี summation method