คติพุทธในเรือนพื้นถิ่นเมืองลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์

Abstract

การศึกษามีเป้าหมายในการศึกษาแนวคิด หลักคติทางพุทธศาสนาที่สอดแทรกในกระบวนการสร้างสถาปัตยกรรมของเรือนพื้นถิ่นที่สะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาสืบทอดกันมา รวมถึงความเชื่อในการก่อสร้างเรือนให้มีความเหมาะสมกับบริบทสภาพแวดล้อม จากกรณีศึกษาชุมชนลับแล อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์เป็นพื้นที่มีหลักฐานการตั้งชุมชนมายาวนาน มีวัฒนธรรม ประเพณีและศาสนาที่เข้มแข็ง ชีวิตความอยู่ยังเป็นสังคมแบบชนบทสมัยก่อน ลับแลจึงเป็นชุมชนที่มีองค์ประกอบของสังคมพุทธที่น่าศึกษา วิธีการศึกษาเก็บข้อมูลโดยศึกษาจากเอกสารด้านประวัติศาสตร์ความเป็นมาและการตั้งถิ่นฐานของชุมชน หลักธรรมคติทางพุทธศาสนา ลงพื้นที่สำรวจเรือนไม้เก่าแก่และสัมภาษณ์ชาวบ้านและปราชญ์ชุมชนเพื่อหาข้อมูลในด้าน คติความเชื่อเกี่ยวกับชุมชน การก่อสร้างเรือน โดยเลือกตัวอย่างกรณีศึกษาเรือนจำนวน 3 หลัง เพื่อศึกษารูปแบบทางสถาปัตยกรรมชุมชน และศึกษาเพิ่มเติมในรายละเอียดขององค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมและพื้นที่การใช้สอยภายใน วิเคราะห์ในบริบทของคติพุทธ โดยศึกษารายละเอียดจากเรือนตัวแทนกรณีศึกษาจำนวน 1 หลัง ผลการศึกษาทำให้เข้าใจการพัฒนาของรูปแบบของเรือนที่สามารถปรัปเปลี่ยนไปตามยุคสมัยแต่หลักการของการมีวิถีชีวิตที่เกื้อกูล สมถะและมีจุดนิมิตหมายของชุมชนร่วมกันเป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้เรือนมีความสงบ เย็นอย่างที่ควรจะเป็นที่ต่อเนื่องมาจากอดีตได้อย่างยั่งยืน และยังพบว่าความสัมพันธ์ระหว่าง มนุษย์ สถาปัตยกรรม กับธรรมชาติแวดล้อมสัมพันธ์กับคติทางพุทธศาสนา แสดงให้เห็นหลักคิดที่ออกมาในรูปแบบหลักการวิธีการ ที่เกิดเป็นสูตร คติความเชื่อ ที่ทำให้เกิดความพอดี เหมาะสมในการดำเนินชีวิต ได้แก่ การเลือกพื้นที่การตั้งถิ่นฐานที่เหมาะสมกับการสร้างเรือน สร้างศูนย์กลางนิมิตหมายของชุมชน เป็นคติทำให้เกิดการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล สถาปัตยกรรมที่เป็นสภาพแวดล้อมในการอยู่อาศัยยังแสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยง ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติผ่านพื้นที่การใช้งานของเรือน เป็นวิธีการสร้างเพื่อให้เกิดสภาพแวดล้อมที่ สงบ เย็น