ความคิดเห็นของบุคลากรสาธารณสุขและประชาชนต่อการให้บริการสุขภาพจิตในชุมชน จังหวัดนครราชสีมา

Abstract

ความเป็นมา: ในพ.ศ. 2544 ประชากรโลกประมาณ 450 ล้านคน เจ็บป่วยด้วยโรคทางจิตเวช และปี พ.ศ.2542 ความชุกปัญหาจิตเวชทั่วประเทศไทย 217.86 ต่อแสนประชากร และมีแนวโน้มสูงขึ้น การพัฒนาและผสมผสานบริการสุขภาพจิตเข้ากับระบบบริการสุขภาพกายนั้น ข้อคิดจากทั้งผู้ให้และผู้รับบริการต่องานสุขภาพจิต จึงเป็นข้อมูลที่สำคัญอย่างยิ่ง วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาความคิดเห็นของบุคลากรสาธารณสุขและ ประชาชนในด้านปริมาณการให้บริการ และการให้ความสำคัญต่อการให้บริการสุขภาพจิตในชุมชนจังหวัดนครราชสีมา รูปแบบการวิจัย: การวิจัยเชิงพรรณนา ณ จุดเวลาใดเวลาหนึ่ง กลุ่มประชากรที่ศึกษา: บุคลากรสาธารณสุขที่ปฏิบัติงานในศูนย์สุขภาพชุมชน 1,050 คนและประชาชนจังหวัดนครราชสีมา ขนาดตัวอย่าง: บุคลากรตอบกลับ 713 จาก 1,050 คน (67.9%) และหัวหน้าครัวเรือนตอบ 785 จาก 817 คน (96.1%) เครื่องมือวิจัย: บุคลากรตอบแบบสอบถามตอบด้วยตนเอง หัวหน้าครัวเรือนใช้แบบสัมภาษณ์ ระหว่าง ธ.ค.45 ถึง ก.พ. 46 สถิติที่ใช้: Unpaired t - test , One - way ANOVA, Wilcoxon Signed - ranks test, and Mann Whitney U - test ผลการศึกษา: บุคลากรผู้ตอบส่วนใหญ่ เป็นหญิงร้อยละ 62.4 อายุราชการเฉลี่ย 23.4 ปี เป็นพนักงานสาธารณสุขชุมชนและเป็นพยาบาลวิชาชีพ (38.3%, 25.9% ตามลำดับ) ปฏิบัติงานในสถานีอนามัย 78.1% และเคยอบรมด้านสุขภาพจิตร้อยละ 43.1 บุคลากรมากกว่าครึ่งให้คะแนนความสำคัญสูง (มากถึงมากที่สุด) 20 จาก 41 กิจกรรม ใน 4 ด้าน ซึ่งต่างจากคะแนนปริมาณงานสูงที่มีเพียง 2 จาก 41 กิจกรรม โดยกิจกรรมสำคัญที่สุด 3 อันดับแรกได้แก่ การออกกำลังกาย การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก และผู้สูงอายุร่วมกิจกรรมเป็นประโยชน์ โดยการให้ความสำคัญมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ( p< 0.05) ตามอายุในทุกด้าน ทั้งนี้ผู้เคยอบรม ให้คะแนนเฉลี่ยความสำคัญและปริมาณบริการสูงกว่าเกือบทุกกิจกรรมทุกด้านอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ( p< 0.01) สำหรับปัจจัยสู่ความสำเร็จ 3 อันดับแรก คือ บริการเบ็ดเสร็จ สนองความต้องการ และมีข้อมูลเพื่อวางแผน ส่วนอุปสรรค 3 อันดับแรก ได้แก่ ขาดแคลนบุคลากร ขาดความรู้สุขภาพจิต และรูปแบบดำเนินงานสุขภาพจิตไม่ชัดเจน สำหรับประชาชน ส่วนใหญ่ เป็นหญิงร้อยละ 56.7 อายุเฉลี่ย 45.9 ปี การศึกษาระดับประถมศึกษา ร้อยละ 82.8 อาชีพเกษตรกรรม ร้อยละ 67.6 รายได้เฉลี่ย 3,316.2 บาท ต่อเดือน มีหนี้สิน ร้อยละ 45.4 ไม่เคยได้รับความรู้เพิ่มด้านสุขภาพจิตร้อยละ 90.2 มีผู้ติดสารเสพติดในครอบครัวร้อยละ 1.4 มีผู้ป่วยจิตเวชในครอบครัว ร้อยละ4.4 ประชาชนมากกว่าร้อยละ 50 ให้คะแนนความสำคัญสูงถึงสูงมาก ทั้ง 18 กิจกรรมใน 4 ด้าน แต่สำหรับปริมาณการได้รับบริการ ไม่มีกิจกรรมใดได้คะแนนสูงกว่าร้อยละ 50 เลย โดย 3 อันดับความสำคัญสูงสุด ได้แก่ การคัดกรองช่วยเหลือเด็กเสี่ยงต่อสารเสพติด การรักษาผู้เสพติด และการพัฒนาสุขภาพจิตผู้สูงอายุ เมื่อเปรียบเทียบการให้ความสำคัญระหว่างบุคลากรและประชาชน พบว่า ประชาชนให้คะแนนความสำคัญสูงกว่าทั้ง 4 ด้าน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01) สรุป ผลจากการศึกษา พบว่า กลุ่ม 20 กิจกรรมที่มีความสำคัญสูงถึงสูงมากควรได้รับการพิจารณาใช้เป็นเกณฑ์มาตรฐาน เพื่อการปฏิบัติงานที่ดีในอนาคต ส่วนกิจกรรมส่วนใหญ่ซึ่งยังมีปริมาณการบริการสุขภาพจิตต่ำ ควรได้รับการพัฒนาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่องโดยเฉพาะการวิจัยเพื่อพัฒนาข้อมูลเพื่อจัดทำแผนและการจัดอบรมเพิ่มด้านสุขภาพจิต ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญต่อความสำเร็จในการพัฒนาระบบสุขภาพเชิงผสมผสานกายและจิตใจในอนาคต