ฤทธิ์ของสารสกัดจากสมุนไพรในการต้านโรคซึมเศร้า : กลไกในระดับโมเลกุลผ่านตัวขนส่งสารสื่อประสาทโมโนเอมีนชนิดต่างๆ : รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์

Abstract

โรคซึมเศร้าเป็นโรคที่เกิดจากพหุปัจจัย รวมไปถึงความผิดปกติของระบบประสาท โมโนเอมีเนอร์จิก ในปัจจุบัน โรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสาธารณสุขทัง้ ในประเทศไทย และระดับโลก ส่งผลมหาศาลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย และครอบครัว โดยผู้ป่วยต้องกินยาต้านโรคซึมเศร้าเป็น ระยะเวลานาน ซึ่งนอกจากมีราคาแพงแล้ว ยังมีผลข้างเคียงของยา และมีสิทธิภาพไม่ดีนัก ดังนั้น คณะผู้วิจัยจึงศึกษาหาสารต้านโรคซึมเศร้าชนิดใหม่ที่ให้ผลข้างเคียงต่ำ มีประสิทธิภาพสูง และราคาไม่แพง ทั้งนี้ ได้ศึกษากลไกการออกฤทธิ์ของสารสกัดสมุนไพร ได้แก่ ใบสะระแหน่ (Mentha cordifolia Opiz ex Fresen) ใบขี้เหล็ก (Senna siamea (Lam.)) และบัวบก (Centella asiatica (L.)) ที่สกัดด้วยสารละลายเอทานอล และน้ำ ต่อการต้านโรคซึมเศร้าโดยใช้เซลล์ ประสาทเพาะเลี้ยงชนิด LAN-5 เป็ นแบบในการทดลอง โดยมุ่งวิเคราะห์ผลของสารสกัดต่อสอง กลไก คือ การแสดงออกของยีน hDAT, hSERT และ hNET ในระดับ mRNA โดยใช้เทคนิค RT-PCR และการยับยั้ง การทำงานของโปรตีนขนส่งสารสื่อประสาทชนิดซีโรโทนิน โดพามีน และ นอร์อิพิเนฟริน โดยใช้เทคนิค uptake assay ด้วยชุดน้ำยา Neurotransmitter transporter uptake assay kit และใช้ยาต้านโรคซึมเศร้า fluoxetine, desipramine และ GBR12935 เป็นยาอ้างอิงในการทดสอบ นอกจากนี้ยังทดสอบความเป็นพิษของสารสกัดสมุนไพรต่อเซลล์ประสาท เพาะเลี้ยง LAN-5 โดยใช้เทคนิค MTT assay จากการศึกษาพบว่า สารสกัดสมุนไพรทั้ง 3 ชนิด ทั้งที่สกัดด้วยเอทานอล และน้ำ มีฤทธิ์ยับยั้งการแสดงออกของยีน hSERT, hDAT และ hNET ได้ในเซลล์ประสาทเพาะเลี้ยง LAN-5 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) สารสกัดใบสะระแหน่ มีฤทธิ์ยับยัง้ การทำงานของโปรตีนขนส่งสารสื่อประสาทชนิดโดพามีน และซีโรโทนินได้อย่างมี นัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยสารสกัดสมุนไพรที่ศึกษานี้ไม่มีความเป็นพิษต่อเซลล์ประสาท เพาะเลี้ยง LAN-5 นอกจากนี้ คณะผู้วิจัย ได้พัฒนาเทคนิค HPLC เพื่อวิเคราะห์หาปริมาณของ สารสื่อประสาทชนิดโมโนเอมีน ในสมองหนูส่วน hippocampus เพื่อศึกษาผลของสารสกัดจาก เหง้ากระชายดำและจันทน์เทศ