ประชาสังคม เวทีสาธารณะ กับกระบวนการกลายเป็นประเด็นสาธารณะ : ศึกษากรณีโครงการก่อสร้างโรงบำบัดน้ำเสียคลองด่าน จังหวัดสมุทรปราการ

Abstract

การศึกษานี้เป็นความพยายามที่จะพัฒนาแนวคิดเรื่องประชาสังคมในสังคมไทย ในส่วนที่เป็นการเกิด การดำรงอยู่ โดยเฉพาะเงื่อนไขและช่องทางการแสดงบทบาทที่จำกัดไว้ในเรื่องของการสร้างพื้นที่ทางการเมืองซึ่งชาวบ้านและกลุ่มประชาสังคมจะสามารถแสดงบทบาทต่อการจัดการปัญหาสาธารณะได้ โดยศึกษาผ่านกระบวนการกลายเป็นประเด็นสาธารณะในกรณีโครงการก่อสร้างโรงบำบัดนาเสียคลองด่าน จังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งเป็นกรณีผลกระทบจากการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมมีสาระสำคัญเป็นเรื่องของการผลักดันปัญหาที่เป็นผลจากการจัดการเรื่องสาธารณะในโครงการขนาดใหญ่ ของรัฐให้เป็นที่รับรู้อย่างมีความหมายร่วมกันของคนในสังคมระดับต่าง ๆ และบทบาทของกลุ่มประชาสังคมและชาวบ้านผู้จะได้รับผลกระทบจากการจัดการปัญหาสาธารณะภายในกระบวนการกลายเป็นประเด็นสาธารณะนี้เป็นวัตถุประสงค์สำคัญของการศึกษาครั้งนี้ ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่า การกลายเป็นประเด็นสาธารณะของกรณีโครงการก่อสร้างโรงบำบัดน้ำเสียคลองด่าน จังหวัดสมุทรปราการ เป็นเหตุการณ์ที่มีการรับรู้อย่างมีความหมายว่าเป็นเรื่องส่วนรวมของคนในสังคมตั้งแต่ระดับปัจเจกชน มีการขยายการรับรู้นี้ไปสู่ระดับท้องถิ่นและระดับชาติ มีลักษณะการเกิดแบบกระบวนการที่มีหลายองค์ประกอบและหลายมิติที่สำคัญ ได้แก่ มิติของกระบวนการทางสังคมของข่าวสารที่เป็นเรื่องของการใช้ข้อมูลที่ตั้งอยู่บนฐานของการเป็นข้อเท็จของเหตุการณ์ไปสร้างความชอบธรรมแก่การเคลื่อนไหวคัดค้านโครงการฯได้อย่างเป็นเหตุเป็นผล มิติของ ความเป็นเจ้าของที่เป็นเรื่องของการมีสำนึกสาธารณะและผลประโยชน์ร่วมของคนกลุ่มต่าง ๆในสังคม โดยเฉพาะกลุ่มคนที่มีพื้นที่ทางการเมืองเฉพาะของตนเอง ฯลฯ การกลายเป็นประเด็นสาธารณะจากระดับหนึ่งไปสู่อีกระดับหนึ่งเป็นผลจากปัจจัยทั้งด้านมิติเชิงความคิดและมีติเชิงสังคม ขณะเดียวกัน ได้เปิดพื้นที่ทางการเมืองให้แก่ชาวบ้านผู้จะได้รับผลกระทบได้แสดงบทบาท ต่อการจัดการเรื่องสาธารณะและเปิดช่องให้กลุ่มคนที่มีพื้นที่ทางการเฉพาะของตนเองเข้ามีส่วนร่วมตามบทบาทหน้าที่ที่เป็นลักษณะเฉพาะของกลุ่มนั้น ๆ ด้วย เงื่อนไขที่นำไปสู่การเกิด “ความเป็นเจ้าของ” เป็นผลจากการมี สำนึกรักถิ่นฐาน การคำนึงถึงผลประโยชน์ไนที่ทำกินและผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ และการจัดการปัญหาการทุจริตที่เกิดขึ้นในขั้นตอนของการดำเนินโครงการก่อสร้างโรงบำบัดน้ำเสียเอง ผลการศึกษาที่แสดงให้เห็นถึงการกลายเป็นประเด็นสาธารณะจากกรณีผลกระทบจากการจัดการปัญหา สิ่ง แวดล้อมและการมีบทบาทของภาคประชาสังคมนี้ ยังเป็นการแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของบทบาทประชาสังคม การสร้างพื้นที่ทางการเมืองและการเคลื่อนไหวทางสังคมด้วย