จารีตการฝึกหัด และการแสดงโขนของตัวทศกัณฐ์

Abstract

ศึกษาจารีตการฝึกหัดและการแสดงโขนของทศกัณฐ์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยเน้นหนักจารีตการแสดงโขนหน้าจอ ซึ่งมีการแสดงน้อยลงไปมากในปัจจุบัน วิธีวิจัยใช้วิจัยจากเอกสาร การสัมภาษณ์ทางลึกจากผู้ทรงคุณวุฒิ จากการสังเกตการณ์การสอนและการแสดง และจากประสบการณ์ของผู้วิจัยซึ่งเป็นผู้แสดง และเป็นครูผู้ฝึกตัวทศกัณฐ์มากกว่า 30 ปี ผลการวิจัยพบว่า ผู้ที่แสดงเป็นทศกัณฐ์ได้อย่างมีคุณภาพ ต้องผ่านจารีตในการฝึกหัดอย่างมีขั้นตอน เพื่อให้มีความรู้ความชำนาญดังต่อไปนี้ คือ มีรูปร่างสูงใหญ่ที่เหมาะกับการเป็นยักษ์ใหญ่ เช่น ทศกัณฐ์ผ่านการฝึกหัดยักษ์เบื้องต้น และแม่ท่าของยักษ์ทั้ง 5 กระบวนท่า ซึ่งเมื่อแบ่งตามโครงสร้างจะได้เป็น 3 ส่วน และส่วนสุดท้ายมีกระบวนท่าเหมือนกันทั้ง 5 แม่ท่า ต่อจากนั้นต้องฝึกให้มีความเชี่ยวชาญในการแสดงเป็นทศกัณฐ์ คือ การรำช้าปี่ การรำตรวจพล การรบ การขึ้นลอย การรำใช้บท การรำหน้าพาทย์ การรำเข้าเรื่องได้อย่างถูกต้องตามแบบแผน นอกจากนั้น ผู้แสดงเป็นทศกัณฐ์ต้องรู้จักจารีตอื่นๆ เช่น การใช้เวที การใช้อุปกรณ์การแสดงและเครื่องแต่งกาย จารีตในการแสดงโขนหน้าจอพบว่า ทศกัณฐ์ต้องปฏิบัติดังนี้ ฉากนั่งเมือง ทศกัณฐ์ออกและเข้าประตูและนั่งเตียงด้านซ้าย ตามฉากที่เขียนเป็นเมืองลงกา ตรวจพลออกประตูขวาและเข้าทางประตูซ้าย การปะทะทัพและรบ นั่งราชรถออกประตูซ้ายและเข้าประตูซ้าย คนพากย์ยืนอยู่หน้าประตูฉากด้านตรงข้ามกับทศกัณฐ์ วงปี่พาทย์แต่เดิมอยู่ด้านหน้า ปัจจุบันอยู่ประชิดจอด้านหลังเพื่อความสะดวกในการประสานงาน ปัจจุบันบางตอนที่มีตัวแสดงมากนิยมตั้งเตียงกลางเวที งานวิจัยนี้ สามารถนำไปใช้เป็นแนวทางสำหรับการฝึกหัด และการแสดงเป็นตัวทศกัณฐ์ และยักษ์ตัวอื่นๆ อย่างมีประสิทธิภาพ