การปฏิรูปการปกครองลานนาไทยในรัชสมัย ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ แบ่งออกเป็น 6 บท บทที่หนึ่งคือ บทนำ กล่าวถึงความสำคัญของลานนาไทยต่อไทย อันเป็นผลให้รัฐบาลไทยจำเป็นต้องเข้าควบคุม การปกครองในลานนาให้รัดกุมยิ่งขึ้น ตลอดจนกล่าวถึงวัตถุประสงค์ ขอบเขต ประโยชน์ และวิธีดำเนินการวิจัย บทที่สอง กล่าวถึงวิวัฒนาการทางการปกครองของลานนาไทย ตั้งแต่สมัยก่อนตั้งอาณาจักร สมัยอาณาจักร เรื่อยมาถึงสมัยที่ตกอยู่ในฐานะเมืองประเทศราชของพม่าและของไทยในสมัยอยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยพยายม วิเคราะห์ถึงลักษณะการปกครองในแต่ละสมัยว่า มีรูปแบบการปกครองอย่างไร อันมีผลต่อการจัดการปกครองในสมัยต่อ ๆ มา บทที่สาม กล่าวถึงสาเหตุรวมทั้งวิธีการที่รัฐบาลไทย ใช้เป็นข้ออ้างในการส่งกรมหมื่นพิชิตปรีชากร เข้าไปยกเลิกการปกครองแบบเก่า โดยจัดการปกครองแบบกรมทั้งหกแทน ในปี พ.ศ. 2427 อันมีผลทำให้เจ้านายที่สูญเสียอำนาจ และผลประโยชน์จากการจัดการปกครองแบบใหม่ วางแผนสนับสนุนให้เงี้ยวก่อการกบฎ ต่อต้านการจัดราชการดังกล่าว ในปี พ.ศ. 2432 บทที่สี่ กล่าวถึงบทบาทการจัดราชการของพระยาทรงสุรเดช ในปี พ.ศ. 2436-2442 ที่สามารถเอาความบกพร่องจากการจัดราชการของข้าหลวงคนก่อน ๆ เป็นแนวทางแก้ไขการจัดราชการ จนสามารถเข้ายึดอำนาจการกำหนดตัวเจ้าผู้ครองนครเข้าควบคุมการเก็บภาษีอากร การคลังได้สำเร็จ บทที่ห้า กล่าวถึงบทบาทของพระยาศรีสหเทพ ในการนำเอาระบบการปกครองแบบเทศาภิบาล เข้าไปสถาปนาตามหัวเมืองต่าง ๆ ในลานนาไทย ส่วนเมืองแพร่ เนื่องจากเป็นเมืองเพิ่งจะมีการนำเอาการปกครองแบบกรมทั้งหกมาใช้แทนการปกครองแบบเก่าในปี พ.ศ. 2437 เมื่อถูกเปลี่ยนการปกครองเป็นแบบเทศาภิบาลในปี พ.ศ. 2442 จึงก่อให้เกิดความไม่พอใจในหมู่เจ้านาย ซึ่งรู้สึกว่า ตนเองสูญเสียอำนาจ และผลประโยชน์โดยฉับพลัน ถึงขั้นสนับสนุนเงี้ยวก่อการกบฎขึ้น ในปี พ.ศ. 2445 บทที่หก เป็นการสรุปและวิเคราะห์ถึงปัญหาและวิธีการแก้ปัญหา ของรัฐบาลไทยที่เข้าไปจัดราชการในลานนาไทย ว่าดำเนินการได้สำเร็จมากน้อยเพียงใด