การติดตามการดำเนินงานโครงการเคหะชุมชนของรัฐ : กรณีศึกษาโครงการฟื้นนครฉลองกรุง

Abstract

โครงการฟื้นนครฉลองกรุงเป็นหนึ่งในโครงการฟื้นนครมีเนื้อที่โครงการ 416-3-69 ไร่ จำนวนที่ดินแปลงโล่ง 3.597 หน่วยใช้เงินลงทุนทั้งโครงการ 737,630,925 บาท โดยเริ่มให้ผู้ที่ได้รับสิทธิ์เข้าอยู่อาศัยในโครงการตั้งแต่เดือนมีนาคม 2539 การศึกษาวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาผลการดำเนินงานของโครงการฟื้นนครฉลองกรุง โดยพิจารณาปัจจัยด้านกายภาพเศรษฐกิจ สังคมและศึกษา ผลการดำเนินงานด้านการเงินของโครงการ การเก็บรวบรวมข้อมูลผู้วิจัยเก็บข้อมูลรายละเอียดโครงการ ข้อมูลทางการเงินของโครงการ จากเอกสารของการเคหะแห่งชาติ และได้ดำเนินการสำรวจภาคสนาม โดยใช้แบบสอบถามเป็นเครื่องมือในการวิจัย โดยทำการเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 244 ตัวอย่าง วิเคราะห์ข้อมูล โดยใช้ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าต่ำสุด ค่าสูงสุด และค่าความถี่ ผลการดำเนินงานด้านกายภาพ พบว่า ครัวเรือนมีจำนวนสมาชิกเฉลี่ยลดลง จากเดิม 6.45 คน/ครัวเรือน เหลือ 4.55 คน/ครัวเรือน ที่อยู่อาศัยส่วนใหญ่ มีลักษณะเป็นบ้าน 2 ชั้น ที่ดินในโครงการส่วนใหญ่ ร้อยละ 92 มีขนาดที่ดิน 20.25 ตารางวา วัสดุที่ใช้ในการก่อสร้างบ้านส่วนใหญ่ เป็นไม้และอิฐ/ปูน ลักษระการปลูกสร้างที่อยู่อาศัยส่วนใหญ่เป็นการปลูกสร้างแบบถาวร ลักษณะการใช้งานส่วนใหญ่ ใช้เป็นที่อยู่อาศัยเพียงอย่างเดียว ขนาดพื้นที่ใช้สอยของบ้าน พบว่าเพียงพอต่อการใช้สอยในชีวิตประจำวัน ตามมาตรฐานขั้นต่ำของการเคหะแห่งชาติ ความหนาแน่นต่อการอยู่อาศัยทั้งโครงการ เฉลี่ย 1.74 ไร่ต่อ 15 หลังคาเรือน ผลการดำเนินงานด้านเศรษฐกิจ พบว่า การดำเนินโครงการส่งผลกระทบต่อการประกอบอาชีพของผู้เข้าอยู่อาศัยลดลงเกือบ ทุกอาชีพ ผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่ประกอบอาชีพลูกจ้างเอกชน การเดินทางไปทำงานของผู้อยู่อาศัย ส่วนใหญ่ต้องใช้ระยะทางไกลขึ้น เวลาและค่าใช้จ่ายที่ใช้ในการเดินทางเพิ่มขึ้น รายได้ของผู้ให้สัมภาษณ์และรายได้รวมครัวเรือนลดลง รายจ่ายของครัวเรือน ลดลงเล็กน้อย ค่าใช้จ่ายในการปลูกสร้างบ้าน เฉลี่ยเท่ากับ 196,387 บาท แหล่งเงินที่ใช้ในการปลูกสร้างบ้าน ส่วนใหญ่มาจากเงินสะสม แรงงานที่ใช้ปลูกสร้างบ้านส่วนใหญ่ จ้างแรงงานจากภายนอกชุมชน ผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่มีรายได้ไม่พอเพียงกับรายจ่าย และมีจำนวนถึงร้อยละ 72.54 ที่มีหนี้สิน โดยหนี้สินส่วนใหญ่นำมาใช้สร้างบ้าน เนื่องจากมีสะสม (เงินออม) ไม่เพียงพอ แหล่งที่มาของเงินกู้ส่วนใหญ่มาจากคนรู้จัก เนื่องจากไม่สามารถเข้าถึงแหล่งเงินทุนในระบบการเงินปกติได้ ผลการดำเนินงานด้านสังคม ผู้อยู่อาศัยส่วนใหญ่ซื้อสินค้าบริโภคจากรถที่นำมาขาย ส่วนสินค้าอุปโภคส่วนใหญ่ซื้อจากตลาดในชุมชน การรักษาพยาบาลในกรณีเจ็บป่วยส่วนใหญ่ไปรักษาที่โรงพยาบาล ส่วนการเป็นสมาชิกกิจกรรมของชุมชน ซึ่งสะท้อนถึงการมีส่วนร่วมในชุมชน พบว่าส่วนใหญ่ไม่เป็นสมาชิก ผลการดำเนินงานทางการเงิน พบว่าโครงการไม่สามารถให้ผลตอบแทนทางการเงินได้ การประเมินผลสำเร็จของการดำเนินโครงการ พบว่าประสบความสำเร็จในการแก้ไขปัญหาด้านที่อยู่อาศัยของผู้อยู่อาศัยในชุมชนแออัดได้ในระดับหนึ่งเท่านั้น โดยทางด้านกายภาพและความมั่นคงในการอยู่อาศัย โครงการประสบความสำเร็จเป็นอย่างดี เมื่อพิจารณาจากผู้ที่เข้าอยู่อาศัยในโครงการ แต่เมื่อพิจารณาถึงจำนวนผู้ที่ได้รับสิทธิ์ส่วนใหญ่ที่ไม่เข้าอยู่อาศัยในโครงการ พบว่าโครงการฟื้นนครฉลองกรุงไม่สามารถแก้ปัญหาคนส่วนใหญ่ในกลุ่มผู้มีรายได้น้อยได้ ในด้านเศรษฐกิจโครงการยังไม่บรรลุวัตถุประสงค์ เนื่องจากในปัจจุบันสภาพของผู้อยู่อาศัยในโครงการกำลังประสบปัญหาการดำรงชีวิต การประเมินผลสำเร็จของการดำเนินโครงการ โดยพิจารณาสัดส่วนการเข้าอยู่อาศัยจริง พบว่าปัจจุบันมีผู้เข้าอยู่อาศัยในโครงการจำนวน 691 ครัวเรือน คอเป็นร้อยละ 19.21 จากจำนวนแปลงที่ดินทั้งหมด การประเมินผลสำเร็จของการดำเนินโครงการ โดยพิจารณาการเปลี่ยนแปลงกรรมสิทธิ์พบว่าส่วนใหญ่ไม่คิดขายกรรมสิทธิ์ในที่ดินและม่คิดที่จะย้ายถิ่นอีกต่อไป แสดงว่าโครงการฟื้นนครฉลองกรุงให้ความรู้สึกมั่นคงในการอยู่อาศัยเป็นอย่างดี การประเมินผลสำเร็จโดยใช้ความพอใจในด้านต่างๆ ของผู้อยู่อาศัยพบว่าส่วนใหญ่ไม่พอใจในเรื่องระยะทาง เวลา ที่ใช้เดินทางไปทำงานมากที่สุด ในด้านความพอใจต่อการจัดหาที่อยู่อาศัยและการโยกย้ายพบว่าผู้อยู่อาศัยในโครงการส่วนใหญ่เห็นว่ามีความเหมาะสมดีแล้ว ด้านความพอใจต่อระบบสาธารณูปโคและสาธารณูปการในชมชนพบว่าส่วนใหญ่ผู้อยู่อาศัยต้องการให้มีการปรับปรุงสาธารณูปโภคและสาธารณูปการโดยเห็นว่าระบบไฟฟ้าแสงสว่าง น้ำประปา และรถเมล์ ในชุมชนควรมีการปรับปรุงมากที่สุด