การประเมินค่าหนังสือหายากภาษาไทยของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ในห้องสมุดอนุสรณ์ที่หอสมุดกลาง สถาบันวิทยบริการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินค่า หนังสือหายากภาษาไทยของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนารถ ในห้องสมุดอนุสรณ์ที่หอสมุดกลาง สถาบันวิทยบริการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จำนวน 969 เล่ม ตามวัตถุประสงค์ดังนี้ คือ 1. เพื่อศึกษาเนื้อหาหนังสือหายากภาษาไทยส่วนพระองค์ในห้องกรมพระจันทบุรีนฤนา รถ 2. เพื่อศึกษาลักษณะและหนังสือหายากภาษาไทยเหล่านั้นในแง่ของหนังสือหายาก 3. เพื่อประเมินค่าของหนังสือหายากดังกล่าวในฐานะเป็นวัสดุสูงค่า ของมหาวิทยาลัยอันควรแก่การสงวนรักษา ผลการวิจัยครั้งนี้พบว่า หนังสือหายากภาษาไทยส่วนพระองค์มีเนื้อหาหนักไปทางด้านมนุษยศาสตร์มากที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งหมวดศาสนา วรรณคดี ประวัติศาสตร์และภูมิศาสตร์ รองลงมาเป็นเนื้อหาทางด้านสังคมศาสตร์ ส่วนวิทยาศาสตร์และเบ็ดเตล็ดมีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น จากเกณฑ์ที่สร้างขึ้นเพื่อประเมินค่าหนังสือหายากภาษาไทยส่วนพระองค์ใน ห้องกรมพระจันทบุรีนฤนาถ จำนวน 969 เล่ม พบว่า หนังสือภาษาไทยส่วนพระองค์เป็นหนังสือหายากประเภทที่มีประวัติการครอบครอง มากที่สุด หลักฐานการครอบครองได้แก่ บรรณสิทธิ์ ลายพระหัตถ์ ลายมือหรือภาพของผู้เขียน และเอกสารที่ปะคั่นสอดแทรกอยู่ภายในหนังสือนั้น รองลงมาเป็นหนังสือหายากประเภทที่มีความสำคัญทางด้านประวัติการพิมพ์ใน ประเทศไทย หนังสือเก่าแต่มีสภาพสมบูรณ์และมีรูปเล่มประณีตสวยงาม และหนังสือที่มีเนื้อหาเป็นที่กล่าวขวัญถึง จากการศึกษาถึงแหล่งที่พิมพ์ละช่วงเวลาที่พิมพ์หนังสือหายากภาษาไทยส่วน พระองค์ ปรากฏว่า หนังสือพิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2461-2474 นั้นพิมพ์โดยโรงพิมพ์โสภณพิพรรณนากรมากที่สุด รองลงมาเป็นหนังสือพิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2441-2460 ส่วนใหญ่พิมพ์โดยโรงพิมพ์ไทย และที่น้อยที่สุดเป็นหนังสือที่พิมพ์ระหว่าง พ.ศ. 2421-2440 หนังสือส่วนใหญ่ในช่วงนี้พิมพ์โดยโรงพิมพ์มหามกุฎราชวิทยาลัย ในกลุ่มสุดท้ายมีหนังสือเก่าซึ่งเป็นเอกสารปฐมภูมิในด้านประวัติการพิมพ์ของ ไทย 2 เล่ม คือ หนังสือที่พิมพ์โดยโรงพิมพ์ครูสมิทเมื่อ พ.ศ. 2406 1 เล่ม กับโรงพิมพ์หมอบลัดเลเมื่อ พ.ศ. 2415 1 เล่ม หนังสือที่จัดทำอย่างประณีตสวยงามส่วนใหญ่พิมพ์โดยโรงพิมพ์โสภณพิพรรฒนากร และมีหนังสืออีกจำนวนหนึ่งที่ไม่แจ้งชื่อโรงพิมพ์ด้วย สำหรับการประเมินราคานั้น ปรากฏว่า ยังไม่มีเกณฑ์ประเมินราคาหนังสือหายากที่แน่นอนในการค้าหนังสือเก่าของไทย ในการวิจัยเรื่องนี้มีการเสนอหลักพิจารณาอย่างคร่าวๆ โดยดูจากเนื้อหา ครั้งที่พิมพ์ แหล่งต้นฉบับ ปีพิมพ์ และโอกาสที่พิมพ์ สำหรับราคาประเมินของหนังสือหายากภาษาไทยส่วนพระองค์ ในห้องกรมพระจันทบุรีนฤนาถจากการวิจัยครั้งนี้ คิดเป็นเงินงบประมาณ 130,146 บาท ข้อเสนอแนะสำหรับหอสมุดกลาง เนื่องจากหนังสือหายากภาษาไทยส่วนพระองค์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ เป็นหนังสือที่มีคุณค่าต่อการศึกษาค้นคว้า โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทางด้านมนุษยศาสตร์ และประวัติการพิมพ์ในประเทศไทย หอสมุดกลางจึงควรมีการประชาสัมพันธ์โดย 1. เผยแพร่เอกสารเกี่ยวกับหนังสือหายากในห้องกรมพระจันทบุรีนฤนาถเป็นบริการต่อ ผู้ใช้ 2. จัดนิทรรศการตามโอกาสอันควร 3. นำหนังสือที่น่าสนใจมาจัดพิมพ์ใหม่ในโอกาสพิเศษ 4. รวบรวมบรรณานุกรมประกอบบรรณนิทัศน์ของหนังสือหายากของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ 5. นำหนังสือหายากมาถ่ายทำเป็นไมโครฟิล์มออกให้บริการ เพื่อรักษาสภาพฉบับพิมพ์ทุกเล่มไว้ ข้อเสนอแนะสำหรับการวิจัยครั้งต่อไป 1. ควรมีการวิจัยต่อไปเพื่อประเมินค่าหนังสือหายากภาษาต่างประเทศ ให้ห้องกรมพระจันทบุรีนฤนาถ 2. ควรได้มีการศึกษาวิธีอนุรักษ์หนังสือหายากที่เหมาะสม สำหรับอากาศในประเทศไทย 3. ควรได้มีการศึกษาเปรียบเทียบความต้องการ ของผู้ใช้ห้องสมุดหนังสือหายากในกรุงเทพมหานคร 4. ควรได้มีการสำรวจและเปรียบเทียบปัญหาในการดำเนินงานห้องสมุด หนังสือหายาก 5. ควรได้มีการศึกษาเรื่องความนิยมในการออกแบบรูปเล่มหนังสือ และการออกแบบบรรณสิทธิ์ของไทย