นามานุกรมนาฎยศิลปิน : การศึกษาการสืบทอดนาฏยศิลป์สู่กรมศิลปากร

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดทำนามานุกรมนาฏยศิลปิน โขนละครรำของหลวงและเพื่อศึกษา สายการสืบทอดสู่กรมศิลปากร วิธีดำเนินการวิจัยใช้การศึกษาจากเอกสารและการสัมภาษณ์ การวิจัยมี ขอบเขตเฉพาะนาฏยศิลปิน โขนละครรำ สายละครหลวง ผู้มีอายุในปี พ.ศ. 2325 จนถึงผู้ที่เกิดในปี พ.ศ. 2489 ผลการวิจัยพบว่า มีนาฏยศิลปินโขนละครหลวง 281 คน เป็นครู โขน 96 คน ครูละครรำ 168 คน ตลกโขน 13 คน และครูรำโคม 4 คน นาฏยศิลปินทั้งหมด สืบทอดนาฏยศิลป์ในคณะละครต่างๆ ต่อเนื่อง มาตั้งแต่รัชกาลที่ 1 โดยเพิ่มทั้งปริมาณและผลงานสร้างสรรค์ ตลอดจนถึงรัชกาลที่ 5 ในรัชกาลที่ 6 และ รัชกาลที่ 7 วัฒนธรรมตะวันตกและสื่อสมัยใหม่แพร่เข้ามา บวกกับวิกฤตเศรษฐกิจ ทำให้โขน-ละครรำ ของหลวงลดปริมาณลง เมื่อมีการตั้งโรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์ขึ้นในกรมศิลปากร ก็ได้นาฏยศิลปิน โขนละครหลวงจากหลายแห่งไปเป็นครู สืบทอดนาฏยศิลป์มาถึงปัจจุบัน นับว่าวิทยาลัยนาฏศิลปเป็น แหล่งสำคัญที่สุดในการอนุรักษ์ พัฒนาและสืบทอดโขนละครรำของหลวงในปัจจุบัน วิธีสืบทอดนาฏยศิลป์ เป็นการสอนชนิดถ่ายแบบจากครูสู่ศิษย์ ชนิดตัวต่อตัว จากรุ่นสู่รุ่นอย่างเคร่งครัด เมื่อเป็นครูผู้ใหญ่ได้ สะสมความรู้และประสบการณ์มาพร้อมมูล จึงสามารถสร้างสรรค์ผลงานใหม่ได้อย่างงดงามและนับถือ เป็นแบบอย่างสืบทอดต่อไป ไม่ขาดสาย วิธีการเช่นนี้ยังคงปฏิบัติอยู่ในปัจจุบัน ดังนั้นรูปลักษณ์นาฏยศิลป์ โขนละครของหลวงจึงยังคงสภาพดังเดิมโดยมีการเปลี่ยนแปลงน้อยมาก แม้ว่าในปัจจุบันนาฏยศิลป์ โขนละครของหลวงจะแพร่หลาย กลายเป็นหลักสุตรระดับมัธยมศึกษา และอุดมศึกษาหลายแห่งแต่ การเรียนการสอนยังคงยึดถือปฏิบัติเหมือนเดิม นับว่าการสืบทอดเช่นนี้เป็นการอนุรักษ์ให้โขนละคร ของหลวงคงอยู่อย่างมั่นคง จนถึงปัจจุบันและต่อไปในภายภาคหน้า นาฏยศิลปินจึงเป็นบุคคลสำคัญ ที่สุดที่มีวิริยะอุตสาหะในการเรียนรู้ฝึกฝนแสดงสร้างสรรค์และสืบทอด ให้นาฏศิลป์โขนละครของหลวง เกิดการอนุรักษ์และพัฒนาอย่างยั่งยืน