วิถีการดำรงชีวิตในการอยู่ร่วมกันของชุมชนไทยพุทธและไทยมุสลิม กรณีศึกษาชุมชนวัดขจรศิริและชุมชนมัสยิดอัลเอี๊ยะติซอม เขตสวนหลวง กรุงเทพมหานคร

Abstract

วัตถุประสงค์หลักของการศึกษานี้ คือการศึกษาวิถีการดำรงชีวิตในการอยู่ร่วมกันของชุมชนวัดขจรศิริและชุมชนมัสยิดอัลเอี๊ยะติซอม เขตสวนหลวง กรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นชุมชนต่างวัฒนธรรม โดยศึกษาจากการสำรวจภาคสนาม การสังเกตการณ์ และการสัมภาษณ์ผู้นำชุมชน โต๊ะอิหม่าม โต๊ะครู และคณะกรรมการชุมชน รวมถึงศึกษาเอกลักษณ์ในการดำรงชีวิตของชาวไทยพุทธและไทยมุสลิมจากเอกสารตำรา ในประเด็นต่างๆ ได้แก่ รูปแบบและลักษณะการตั้งถิ่นฐานร่วมกันของชุมชนไทยพุทธและไทยมุสลิม หลักปฏิบัติทางศาสนาที่เกี่ยวข้องต่อวิถีการดำรงชีวิตและการใช้พื้นที่ เอกลักษณ์ ความเหมือน และความต่างในการใช้พื้นที่ของชุมชนไทยพุทธและไทยมุสลิม กรุงเทพมหานครเป็นพื้นที่หนึ่งที่มีประชากรไทยพุทธและไทยมุสลิมอาศัยอยู่ร่วมกันเป็นจำนวนมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ มีการตั้งถิ่นฐานค่อนข้างที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะค่อนข้างชัดเจน คือมีศาสนสถานได้แก่ วัดและมัสยิดเป็นศูนย์กลางของชุมชน สร้างบ้านเรือนอยู่ใกล้ชิดติดกัน การศึกษานี้เป็นการศึกษาความเหมือนและความแตกต่างทางพฤติกรรมการใช้พื้นที่จากศาสนิกชนสองกลุ่ม ได้แก่ กลุ่มแรกคือชาวไทยพุทธในพื้นที่ชุมชนวัดขจรศิริ กลุ่มที่สองคือชาวไทยมุสลิมในพื้นที่ชุมชนมัสยิดอัลเอี๊ยะติซอมซึ่งเป็นชาวมุสลิมนิกายซุนนี โดยเงื่อนไขของพื้นที่สองชุมชนคือตั้งอยู่ในละแวกเดียวกัน ถือเป็นกรณีศึกษาที่แสดงให้เห็นถึงวิถีการดำรงชีวิตในการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนไทยพุทธและไทยมุสลิม การศึกษาเกิดข้อค้นพบรูปแบบการใช้พื้นที่เฉพาะทางสังคมแต่ละชุมชนวัฒนธรรม และพื้นที่ร่วมทางสังคมของชุมชนต่างวัฒนธรรม ได้แก่ พื้นที่เฉพาะทางสังคมของชาวไทยพุทธ พื้นที่เฉพาะทางสังคมของชาวไทยมุสลิม พื้นที่เฉพาะทางสังคมของชาวไทยพุทธที่ชาวไทยมุสลิมสามารถเข้าไปร่วมใช้ พื้นที่ได้ในบางโอกาส พื้นที่เฉพาะทางสังคมของชาวไทยมุสลิมที่ชาวไทยพุทธสามารถเข้าไปร่วมใช้พื้นที่ได้ในบางโอกาส และพื้นที่ร่วมทางสังคมของชาวไทยพุทธและชาวไทยมุสลิม โดยการปฏิสัมพันธ์ของคนสองกลุ่มวัฒนธรรมนี้ผ่านความเป็นเพื่อนที่ร่วมเรียนหนังสือมาด้วยกันตั้งแต่วัยเยาว์และความเป็นเพื่อนบ้าน ซึ่งสามารถถอดโครงสร้างของพื้นที่สาธารณะภายในชุมชนผ่านรูปแบบของลำดับความสำคัญระดับชุมชนและความเชื่อมโยงของการใช้พื้นที่ โดยที่พื้นที่สาธารณะหลักของแต่ละชุมชนต่างวัฒนธรรมคือพื้นที่ทางศาสนา มีการเชื่อมโยงกับพื้นที่ร่วมทางสังคมที่มีลำดับความสำคัญรองลงมาซึ่งเป็นพื้นที่กึ่งสาธารณะ อันได้แก่ โรงเรียนสายสามัญ ที่ทำการชุมชน ท่าเรือและศาลาพักผ่อน ลานหน้าโรงเรียนมัซลาฮาตุ้ลอิสลาม พื้นที่หน้าร้านค้าและร้านอาหารฮาลาล รวมถึงพื้นที่บริเวณบ้านบุคคลสำคัญในชุมชน เช่น ผู้นำชุมชน โต๊ะครูและโต๊ะอิหม่าม เป็นต้น อันเป็นที่เคารพนับถือของคนในชุมชน ท้ายที่สุดการศึกษานี้ได้เสนอแนะแนวทางการออกแบบพื้นที่ว่างสาธารณะ อันเป็นแนวทางที่สามารถนำไปใช้ปรับปรุงแก้ไขพื้นที่ว่างสาธารณะที่มีอยู่ให้ เหมาะสมกับบริบทที่เกี่ยวกับการใช้พื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ