มโนทัศน์เรื่องความแปรเปลี่ยนในปรัชญาของจวงจื่อ

Abstract

มโนทัศน์เรื่องความแปรเปลี่ยนในปรัชญาของจวงจื่อสามารถพิจารณาได้ว่ามีสองแง่มุม กล่าวคือ ความแปรเปลี่ยนของธรรมชาติ และความแปรเปลี่ยนทางญาณวิทยาของมนุษย์ คัมภีร์เต๋าเต๋อจิงกล่าวถึงความแปรเปลี่ยนของธรรมชาติผ่านสรรพสิ่งโดยรวม และเห็นว่ากระบวนการแปรเปลี่ยนนั้นได้สร้างเอกภาพ ดุลยภาพ และสัมพันธภาพระหว่างสรรพสิ่ง คัมภีร์จวงจื่อพิจารณาความแปรเปลี่ยนของธรรมชาติผ่านสิ่งเฉพาะ เช่น มนุษย์ สัตว์ และพืช ซึ่งได้ขยายความแนวคิดเกี่ยวกับกระบวนการแปรเปลี่ยนของธรรมชาติ โดยชี้ให้เห็นว่าในความแปรเปลี่ยนของธรรมชาติ สรรพสิ่งล้วนดำรงอยู่ในกระแสความแปรเปลี่ยนที่ต่อเนื่อง จุดสิ้นสุดถาวรของสรรพสิ่งมิได้มีอยู่อย่างแท้จริง มีแต่การแปรเปลี่ยนไปได้เรื่อยๆ และด้วยโลกทัศน์ของธรรมชาติแบบปลายเปิดดังกล่าว ความแปรเปลี่ยนของธรรมชาติจึงทำให้เห็นได้ว่าตัวธรรมชาติเองมิได้มีลักษณะเป็นปฏิปักษ์ต่อชีวิต แต่มีลักษณะที่จะเอื้ออำนวยให้ชีวิตรอดพ้นจากสภาวะวิกฤตด้วยลักษณะการแปรเปลี่ยนลื่นไหลไปสู่สภาวะอื่น คัมภีร์จวงจื่อยังค้นพบอีกว่าด้วยการตระหนักในความแปรเปลี่ยนที่ไม่สิ้นสุด มนุษย์สามารถคลายตัวตนให้สิ้นจากความยึดมั่นเพื่อนำไปสู่การบรรลุธรรมได้ ซึ่งเมื่อมนุษย์สามารถเข้าถึงสภาวะนี้ ตัวตนภายในของเขาก็จะถูกลืม อันทำให้ความแปรเปลี่ยนทั้งหลายของธรรมชาติไม่อาจสร้างความทุกข์ให้แก่ตัวตนภายในที่ถูกลืมไปแล้วได้ นอกจากนี้ คัมภีร์จวงจื่อยังให้ความสำคัญกับประเด็นทางญาณวิทยาและการสั่งสมศักยภาพของมนุษย์เพื่อผลักดันตัวตนภายในหรือแม้แต่สรรพสิ่งภายนอกให้แปรเปลี่ยนไปสู่สภาวะที่สูงส่งขึ้นกว่าเดิม อันเป็นการสร้างสรรค์สภาวะของตัวตนภายในมนุษย์เองที่มีมิติสุนทรียภาพ ความสามารถ คุณธรรม และทิพยภาวะผสมผสานกัน ในแง่นี้มนุษย์สามารถมีส่วนร่วมกับธรรมชาติในการกำหนด "ความแปรเปลี่ยน" ที่เหมาะสมให้แก่สรรพสิ่งได้เช่นกัน แต่กระนั้นก็ต้องกระทำด้วยท่าทีร5~ัดระวังและด้วยภูมิปัญญาที่เข้าใจธรรมชาติได้อย่างลึกซึ้งแล้วเท่านั้น