การวางแผนพื้นที่สีเขียวของเมืองเพื่อบรรเทาผลกระทบทางอุทกวิทยา : กรณีศึกษาเทศบาลเมือง จังหวัดจันทบุรี

Abstract

ความเป็นเมือง ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบและลักษณะทางกายภาพของภูมิทัศน์ เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมให้ตอบสนองต่อการอยู่อาศัยของมนุษย์ ในขณะที่กระบวนการทางอุทกวิทยา (Hydrological process) ซึ่งเป็นกระบวนการทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นในภูมิทัศน์ ยังคงดำเนินตามวิถีทางเดิม จึงได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงนี้ เช่น การตัดหน้าดิน การถมดิน หรือการเปลี่ยนแปลงความชันของผืนดิน ทำให้ทางน้ำและลักษณะการไหลเปลี่ยนไป การวิจัยนี้จึงศึกษาหาวิธีการเพื่อการวางแผนภูมิทัศน์ ให้เกิดความสัมพันธ์ของสองกระบวนการนี้ ด้วยเป้าหมายเพื่อการบรรเทาผลกระทบที่มีต่อกระบวนการทางอุทกวิทยา โดยมีกรณีศึกษาตัวอย่างคือ บริเวณเทศบาลเมืองจันทบุรี ซึ่งเป็นพื้นที่ประสบปัญหาอุทกภัยแทบทุกปี จากปริมาณฝนตกเฉลี่ยมากถึง 3,900 มม. ในจำนวนวันที่ตกเฉลี่ย 162 วันต่อปี การศึกษานี้เสนอแนะวิธีการเพื่อการวางแผนภูมิทัศน์ ขั้นแรก-ขั้นตอนการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ ถึงกระบวนการทางอุทกวิทยาที่สัมพันธ์กับภูมิทัศน์ โดยมีเครื่องมือ ระบบภูมิศาสตร์สารสนเทศ (GIS) ในการวิเคราะห์ข้อมูลและสร้างแผนที่ผนวกกับ การประยุกต์ใช้วิธีการจากพื้นฐานวิชาอุทกวิทยา เช่น การสร้างแผนภูมิชลภาพ เพื่อศึกษาคุณลักษณะทางอุทกวิทยาของพื้นที่ โดยผลการวิเคราะห์พบความไม่สอดคล้องกันระหว่างรูปแบบการไหลกับองค์ประกอบต่างๆ ที่ปรากฏในภูมิทัศน์เมือง เช่น เส้นทางถนนและอาคารที่ขวางเส้นทางการไหลของน้ำ ประกอบกับลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ศึกษาที่เป็นแอ่งกระทะ เหล่านี้เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดปัญหาการระบายน้ำของพื้นที่ศึกษา และจากการศึกษาคุณลักษณะในบทบาทเชิงพื้นที่ พบว่า พื้นที่ศึกษานี้ยังคงมีพื้นที่ที่มีโอกาสพัฒนา เพื่อรองรับผลกระทบจากกระบวนการทางอุทกวิทยาได้ ฉะนั้น ในขั้นที่สอง-ขั้นตอนการวางแผนภูมิทัศน์ จึงใช้ข้อมูลจากการวิเคราะห์ข้างต้น เพื่อกำหนดตำแหน่งและลักษณะของพื้นที่สีเขียวที่เกิดขึ้น ให้เป็นแนวทางสู่การออกแบบภูมิทัศน์ ที่มีบทบาทรองรับผลกระทบจากกระบวนการทางอุทกวิทยา อีกทั้งยังเป็นโอกาสเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้เกิดขึ้นในพื้นที่ศึกษาอีกด้วย