บทบาทขององค์กรชุมชนในกระบวนการมีส่วนร่วมในโครงการบ้านมั่นคงในกรุงเทพมหานคร

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย คือ 1) ศึกษาระดับการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชนเพื่อพัฒนาชุมชนในโครงการบ้านมั่นคง พื้นที่กรุงเทพมหานคร 2) เปรียบเทียบบทบาทขององค์กรชุมชนที่มีระดับการมีส่วนร่วมต่างกัน และ 3) ศึกษาลักษณะการติดต่อสื่อสารท่ามกลางสมาชิกองค์กรชุมชนในชุมชนที่องค์กรชุมชนมีบทบาทและมีส่วนร่วมที่ต่างกัน ระเบียบวิธีการวิจัยแบ่งเป็น 2 ระดับ ได้แก่ 1) การศึกษาระดับภาพรวม มีหน่วยวิเคราะห์การวิจัยคือองค์กรชุมชนที่ดำเนินโครงการบ้านมั่นคงในกรุงเทพมหานคร จำนวน 130 องค์กรชุมชน และ 2) การศึกษาระดับเชิงลึกแบบกรณีศึกษา มีหน่วยวิเคราะห์การวิจัยคือสมาชิกองค์กรชุมชนรายครัวเรือนในแต่ละกรณีศึกษาที่คัดเลือกมาจากการจำแนกประเภทระดับการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชนในการดำเนินโครงการบ้านมั่นคง วิธีการรวบรวมข้อมูลการวิจัยมี 3 ลักษณะ ได้แก่ 1) ข้อมูลทุติยภูมิจากสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน 2) การสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญในการพัฒนาชุมชน และ 3) การสัมภาษณ์ด้วยแบบสอบถามกับหน่วยวิเคราะห์ทั้งสองระดับ การวิเคราะห์ข้อมูลใช้เทคนิควิเคราะห์ข้อมูลเชิงสถิติเปรียบเทียบความแตกต่างขององค์กรชุมชนที่มีระดับการมีส่วนร่วมที่ต่างกัน และเทคนิควิเคราะห์โครงข่ายทางสังคมเพื่อการอธิบายบทบาทขององค์กรชุมชนและสมาชิกองค์กรชุมชน ผลการวิจัยพบว่า 1) การมีสถานการณ์ร่วมกันของสมาชิกองค์กรชุมชนเป็นสิ่งสำคัญของกระบวนการรวมกลุ่มขององค์กรชุมชน สถานการณ์ที่มีปัญหาต่อความมั่นคงในการอยู่อาศัยจะทำให้สมาชิกชุมชนมีการรับรู้และตระหนักต่อสถานการณ์ และเป็นสิ่งกระตุ้นให้เกิดทัศนคติและพฤติกรรมในการแก้ไขปัญหา นำไปสู่การวางกลยุทธการติดต่อสื่อสารอย่างเป็นโครงข่ายเพื่อค้นหาแนวทางแก้ไขปัญหา และค้นหาสมาชิกบุคคลอื่นที่เผชิญกับสถานการณ์เดียวกัน 2) การรวมกลุ่มองค์กรชุมชนควรมาจากการให้คุณค่าต่อวัตถุประสงค์ของการรวมกลุ่มของสมาชิกองค์กรมากกว่าการแทรกแซงและสร้างเงื่อนไขในการรวมกลุ่มขององค์กรชุมชน เนื่องจากจะเป็นปัจจัยที่ทำให้การตระหนักและการรับรู้ในบริบทที่มีความหมายร่วมกันลดลง ส่งผลต่อความเข้าใจในบทบาทและการมีส่วนร่วมของสมาชิกองค์กรชุมชน 3) การมีส่วนร่วมในการดำเนินโครงการขององค์กรชุมชนไม่ได้มาจากการตัดสินใจขององค์กรชุมชนในทุกขั้นตอนของการดำเนินโครงการ สิ่งนี้ทำให้ระดับการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชนในการดำเนินโครงการบ้านมั่นคงมีความแตกต่างกัน คือ การมีส่วนร่วมแบบหุ้นส่วนกับการมีส่วนร่วมแบบให้ความคิดเห็น การมีส่วนร่วมทั้งสองลักษณะนี้มีความต่างกันอย่างมาก ทั้งด้านการปฏิสัมพันธ์ระหว่างองค์กรภายนอก บทบาทการมีส่วนร่วมและลักษณะการตัดสินใจ การมีส่วนร่วมแบบหุ้นส่วนจะส่งผลต่อบทบาทขององค์กรชุมชนและบทบาทของสมาชิกองค์กรชุมชนในการดำเนินโครงการ และ 4) การดำเนินโครงการขององค์กรชุมชนที่มีส่วนร่วมแบบหุ้นส่วนมุ่งเน้นกิจกรรมและวิธีการติดต่อสื่อสารโดยการใช้กลุ่มย่อยเพื่อการติดต่อสื่อสารอย่างต่อเนื่อง ทำให้เกิดการเชื่อมโยงอย่างเป็นโครงข่ายแบบสื่อสารอย่างครอบคลุมที่สามารถทำให้เกิดความรับรู้เข้าใจร่วมกันตรงกันนำไปสู่การมีส่วนร่วมและการตัดสินใจร่วมกัน