ยุทธศาสตร์การจัดสรรงบประมาณอย่างเสมอภาคและเป็นธรรมสำหรับการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบัน และสภาพที่พึงประสงค์ วิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และภาวะคุกคาม และพัฒนายุทธศาสตร์การจัดสรรงบประมาณการศึกษาอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม สำหรับการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยใช้วิธีวิจัยแบบผสมผสาน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย แบบสอบถามกับกลุ่มตัวอย่างจำนวน 327 คน และแบบสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 10 คน สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าดัชนี PNI modified และวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า 1. การจัดสรรงบประมาณการศึกษาขั้นพื้นฐาน จากสภาพแวดล้อมภายใน ตามสภาพปัจจุบันจัดอยู่ในระดับปานกลาง โดยงบดำเนินงานมีค่าดัชนีความต้องการจำเป็นสูงสุด (PNI = 0.250) 2. การจัดสรรงบประมาณการศึกษาขั้นพื้นฐาน จากสภาพแวดล้อมภายนอก ตามสภาพปัจจุบันอยู่ในระดับปานกลาง โดยงบบุคลากรมีค่าดัชนีความต้องการจำเป็นสูงสุด PNI = 0.219) 3. การจัดสรรงบประมาณการศึกษาขั้นพื้นฐานสำหรับการศึกษาขั้นพื้นฐานภายในสถานศึกษา ตามสภาพปัจจุบันอยู่ในระดับปานกลาง โดยค่าดัชนีความต้องการจำเป็นสูงสุดของการจัดการเรียนการสอนให้กับกลุ่มสาระตามจำนวนนักเรียนในอัตราเท่ากัน โดยไม่คำนึงถึงความแตกต่างในด้านความสามารถในการเรียนของนักเรียน (PNI =0.287) 4. การวิเคราะห์ SWOT พบว่า งบบุคลากร เป็นงบที่ได้รับจัดสรรมากที่สุดในกลุ่มงบประมาณทางการศึกษา แต่ไม่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพทางผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา หากมีระบบการสร้างความรับผิดชอบต่อผลสัมฤทธิ์ทางการสอนของครู จะเป็นการสร้างจิตสำนึกและจรรยาบรรณของครูที่มีต่อนักเรียนให้เกิดผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาอย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ระบบผลตอบแทนครูไม่ได้ขึ้นอยู่กับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน สำหรับงบดำเนินงาน พบว่า ได้รับจัดสรรงบประมาณเป็นประจำทุกปี แต่ขาดระบบการสร้างจิตสำนึกต่อความรับผิดชอบทางสังคม ดังนั้นควรจะได้รับหรือเป็นฉันทามติของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งระบบในการจัดสรรงบดำเนินงาน และสภาพภูมิศาสตร์ด้านทำเลที่ตั้งสถานศึกษาที่แตกต่างกันแต่ได้รับงบดำเนินงานเท่ากัน ด้านงบลงทุน พบว่า ได้รับจัดสรรงบลงทุนเป็นประจำทุกปี ได้แก่ ค่าครุภัณฑ์ ค่าที่ดินและสิ่งก่อสร้าง ในระดับการจัดการศึกษาทั่วประเทศ แต่ยังต้องคำนึงปัจจัยเรื่องต้นทุนในการจัดสรรงบลงทุนในปริมาณที่แตกต่างที่ขึ้นอยู่กับพื้นที่ตั้งและสภาพภูมิศาสตร์ของสถานศึกษา การมีส่วนร่วมจากรัฐบาลช่วยทำให้กำหนดราคาเพื่อความเสมอภาคเท่าเทียมกันทุกสถานศึกษาทั้งในเมืองและนอกเมืองได้ ซึ่งภาพลักษณ์ของสถานศึกษายังส่งผลต่อค่านิยมของผู้ปกครองและชุมชน และงบเงินอุดหนุน พบว่า ได้รับจัดสรรเป็นประจำทุกปีแต่น้อยกว่างบบุคลากร ไม่ช่วยให้ความเหลื่อมล้ำลดลงระหว่างสถานศึกษาเขตร่ำรวยและยากจนเท่าที่ควร และควรจะได้รับในอัตราที่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมต่างๆ เช่น ความแตกต่างของลักษณะทำเลที่ตั้งของสถานศึกษา ขนาดของสถานศึกษา จำนวนนักเรียน และเรื่องยุทธศาสตร์การจัดสรรงบประมาณอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม สำหรับการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้แก่ 1) งบบุคลากรกับการพิจารณาค่าตอบแทนบุคลากรทางการศึกษา และครูผู้สอนควบคู่กับความรับผิดชอบต่อผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน 2) งบดำเนินงานกับการพิจารณางบดำเนินงานอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม โดยเพิ่มการพิจารณาควบคู่กับดัชนีความพร้อมของสถานศึกษา 3) งบลงทุนกับการพิจารณางบลงทุนอย่างเสมอภาคและเป็นธรรม โดยนอกจากพิจารณาความจำเป็นแล้วยังต้องควบคู่กับการติดตามผลการเบิกใช้เงินงบประมาณอย่างแท้จริง และ 4) งบเงินอุดหนุน ได้แก่ 4.1 การจัดสรรงบประมาณคำนวณเงินอุดหนุนรายบุคคล 4.2 การปรับเพิ่มงบประมาณเงินอุดหนุนรายบุคคล 4.3 การจัดสรรงบเงินอุดหนุนรายบุคคล ให้มีความเป็นธรรมทั้งภาครัฐและเอกชน 4.4 การจัดสรรงบเงินอุดหนุนคำนึงถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับสถานศึกษา (ผู้ปกครอง นักเรียน) 4.5 การจัดสรรงบเงินอุดหนุนตามหลักความเป็นธรรม 4.6 การจัดสรรงบเงินอุดหนุนอย่างเสมอภาคให้กับกลุ่มที่ด้อยโอกาส 4.7การจัดสรรงบประมาณการศึกษาขั้นพื้นฐานข้างต้นจะต้องอยู่ในหลักเกณฑ์ความชัดเจน มีความโปร่งใส โดยคำนึงถึงคุณภาพการศึกษาของประเทศ ผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนเป็นสำคัญ