การประเมินผลกระทบระหว่างภาคส่วนของการขาดแคลนน้ำภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในลุ่มแม่น้ำน่าน

Abstract

ลุ่มน้ำน่านเป็นลุ่มน้ำที่สำคัญลุ่มน้ำหนึ่งของลุ่มน้ำเจ้าพระยา ปริมาณน้ำที่ไหลลงลุ่มน้ำเจ้าพระยาตอนล่างคิดเป็นร้อยละ 25-40 ของแม่น้ำเจ้าพระยา จึงนับได้ว่าลุ่มน้ำน่านเป็นลุ่มน้ำที่มีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศไทย การเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ส่งผลให้สภาพอุตุ-อุทกวิทยาของลุ่มน้ำน่านมีการเปลี่ยนแปลงไปจากในอดีตที่ผ่านมา ประกอบกับลุ่มน้ำน่านมีการขยายตัวทางเศรษฐกิจ ส่งผลให้ความต้องการใช้น้ำเพิ่มสูงขึ้น ทำให้การขาดแคลนน้ำในภาคส่วนต่างๆ มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นด้วย การศึกษานี้เสนอกรอบการประเมินผลกระทบของการขาดแคลนน้ำโดยการวิเคราะห์ทางอุทกวิทยาร่วมกับการวิเคราะห์ทางเศรษฐศาสตร์ วัตถุประสงค์ของการศึกษาเพื่อวิเคราะห์ปริมาณน้ำต้นทุนภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและความต้องการใช้น้ำจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจ และประเมินผลกระทบจากการขาดแคลนน้ำทางเศรษฐศาสตร์ระหว่างภาคส่วน โดยใช้แบบจำลองน้ำฝน-น้ำท่า Integrated Flood Analysis System (IFAS) ที่ผ่านการสอบเทียบและสอบทานในการวิเคราะห์ปริมาณน้ำต้นทุน และทำการพัฒนาแบบจำลองปัจจัยการผลิตของลุ่มน้ำน่านในการประเมินผลกระทบทางเศรษฐศาสตร์ของการขาดแคลนน้ำ การคำนวณความต้องการใช้น้ำสำหรับอุปโภคบริโภค ภาคเกษตรกรรม ภาคอุตสาหกรรม และภาคบริการ การวิเคราะห์การขาดแคลนน้ำในอดีต และการพัฒนาแบบจำลองปัจจัยการผลิตของลุ่มน้ำใช้ข้อมูลปี พ.ศ. 2553 เป็นปีฐาน และการวิเคราะห์การขาดแคลนน้ำภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการขยายตัวทางสังคมและเศรษฐกิจในช่วงปี พ.ศ. 2583–2602 ผลการศึกษาพบว่า แบบจำลอง IFAS มีประสิทธิภาพในการจำลองสภาพน้ำท่าในลุ่มน้ำน่าน และการจำลองสภาพน้ำท่าภายใต้การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโดยใช้ปริมาณฝนจากแบบจำลอง IPSL-CM5A-MR และ MIROC5 ภายใต้ RCP4.5 และ RCP8.5 ปริมาณน้ำท่าเฉลี่ยมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ความต้องการใช้น้ำของทุกภาคส่วนในอนาคตมีแนวโน้มสูงขึ้นจากปัจจัยเรื่องนโยบายของรัฐบาลโดยเฉพาะภาคเกษตรกรรม ความเสียหายทางเศรษฐกิจจากการขาดแคลนน้ำจะอยู่ในลุ่มน้ำน่านตอนล่างประมาณแสนล้านบาท ซึ่งจะมาจากภาคเกษตรกรรมเป็นสำคัญ และเมื่อทำการวิเคราะห์ผลกระทบจากการขาดแคลนน้ำระหว่างภาคส่วน ความเสียหายจะสูงกว่าการวิเคราะห์เฉพาะภาคส่วน 2-3 เท่า การใช้มาตรการลดผลกระทบความเสียหายของภาครัฐโดยทำการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนและลดความต้องการใช้น้ำพบว่า สามารถช่วยให้ความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นลดลงประมาณ 70-80 เปอร์เซ็นต์