การคัดกรองสารมีฤทธิ์ทางชีวภาพในพืชสมุนไพรโดยวิธียับยั้ง ไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรส

Abstract

ทำการคัดกรองสารมีฤทธิ์ยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสในสมุนไพร 10 ชนิด ได้แก่ กวาวเครือแดง กระชาย กำลังพญาเสือโคร่ง จันทร์เทศ โด่ไม่รู้ล้ม ตะโกนา ม้ากระทืบโรง ว่านชักมดลูก ว่านร่อนทอง และฮ่อสะพายควาย โดยสกัดสารจากพืชสมุนไพรด้วยเอทานอล แล้วทดสอบการยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรส พบว่า กวาวเครือแดง กำลังพญาเสือโคร่ง จันทร์เทศ ม้ากระทืบโรง และว่านร่อนทอง แสดงฤทธิ์ยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสสูงกว่า 50% ที่ความเข้มข้นของสารสกัด 200 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร นำสารสกัดเอทานอลมาแยกสกัดต่อด้วยเฮกเซนและคลอโรฟอร์ม แล้วทดสอบความสามารถในการยับยั้ง ไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรส พบว่าสารที่แสดงฤทธิ์อยู่ในส่วนสกัดเอทานอลและคลอโรฟอร์ม ได้เลือกส่วนสกัดคลอโรฟอร์มของกวาวเครือแดง (Butea superba Roxb) มาศึกษาต่อโดยแยกองค์ประกอบด้วยคอลัมน์โครมาโทกราฟฟี สามารถแยกได้ 9 ลำดับส่วน คือ B01 ถึง B09 แล้วนำมาทดสอบการยับยั้งเอนไซม์ พบว่า ลำดับส่วน B02, B03, B04, B05, B06, B07, B08 และ B09 แสดงฤทธิ์ยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสโดยมีความสามารถในการยับยั้งสูงกว่า 50% และพบว่ามีสารอย่างน้อย 1 ชนิดที่แสดงฤทธิ์ที่ยับยั้งเอนไซม์ซึ่งอยู่ในลำดับส่วน B02 คือ 3, 5, 7'-trihydroxy-4'-methoxyflavone ซึ่งแสดงฤทธิ์ยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรส 50.0% นอกจากนี้ได้นำสารสกัดจากเปลือกต้นเปล้าใหญ่ (Croton oblonglifolius) ซึ่งเป็นไดเทอร์พีนอยด์จำพวกแลบเอน, เคลอโรเดน และเซมบรานอยด์ และสารสังเคราะห์เลียนแบบเปลาโนทอล ได้แก่ อนุพันธ์ฟาร์นีซอลและอนุพันธ์เจอรานิออลซึ่งมีโครงสร้างเป็นโซ่เปิดมาทดสอบ พบว่า ไดเทอร์ฟีนอยด์ที่มีโครงสร้างเป็นเซมบรานอนด์ แสดงฤทธิ์ยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสสูงที่สุด ส่วนสารสังเคราะห์เลียนแบบเปลาโนทอลที่มีโครงสร้างเป็นโซ่เปิดที่สั้นกว่าจะแสดงฤทธิ์ยังยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสสูงกว่าสารที่มีโครงสร้างเป็นโซ่เปิดที่ยาวกว่า จากการวิจัยครั้งนี้พบว่าโครงสร้างของตัวยับยั้งไซคลิก-เอเอ็มพี ฟอสโฟไดเอสเทอเรสที่ดีจะต้องมีโครงสร้างบางส่วนที่คล้ายคลึงกับ adenosine ในไซคลิก-เอเอ็มพี และมีการยับยั้งแบบแข่งขัน