การสร้างความหมาย "ครัว" ในนิตยสารครัวและนิตยสารแม่บ้าน

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ความเหมือนและความแตกต่างของเนื้อหาที่นำเสนอในนิตยสารครัวและนิตยสารแม่บ้าน ศึกษาอุดมการณ์ทางเพศสภาพที่สะท้อนออกมาในเนื้อหาศึกษาการสร้างความหมาย “ครัว” โดยพิจารณาความหมายตามแนวคิดปิตาธิปไตยและแนวคิดสตรี นิยม และวิเคราะห์หาประเด็นเนื้อหาที่ขาดหายไปในการสร้างความเข้าใจในมิติรองหญิงและชาย โดยใช้แนวคิดสตรีนิยมเป็นกรอบในการศึกษา การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การวิเคราะห์เนี้อหาและการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกเป็นเครื่องมือในการวิจัย ศึกษาจากนิตยสารครัว 16 ฉบับ นิตยสารแม่บ้าน 16 ฉบับ รวมทั้งสิ้น 32 ฉบับ โดยสุ่มตัวอย่างตั้งแต่ปี พ.ศ. 2537 - ปี พ.ศ.2545 ผลการวิจัยพบว่า เนื้อหาที่นำเสนอในนิตยสารทั้ง 2 ชื่อฉบับมีความคล้ายคลึงกัน เช่น วิธีการประกอบอาหาร สารคดีท่องเที่ยว ความเด้านการดูแลครอบครัว การพยากรณ์ดวงชะตา เป็นต้น อุดมการณ์ทางเพศสภาพในประเด็นบทบาทของผู้หญิง สถานภาพของผู้หญิง และพื้นที่ของผู้หญิง ที่สะท้อนผ่านทางนิตยสารทั้ง 2 ชื่อฉบับยังคงใช้แนวคิดแบบปิตาธิปไตยในสัดส่วนที่มากกว่าแบบสตรีนิยม และนิตยสารครัวสะท้อนแนวคิดปิตาธิปไตยมากกว่านิตยสารแม่บ้าน การสร้างความหมาย “ครัว” ตามแนวคิดปิตาธิปไตยมี 5 ประเด็นคือ 1.) เป็นภาระและเป็นบทบาทหน้าที่ของผู้หญิง 2.) เป็นการเพิ่มคุณค่าให้กับผู้หญิงว่าเป็นแม่ศรีเรือน 3.) เป็นพื้นที่ในบ้านจึงมีคุณค่าด้อยกว่า 4.) ตอกยํ้าสถาบันครอบครัวแบบกระแสหลัก 5.) กำหนดให้ความสวยงามต้องคู่กับผู้หญิง ตามแนวคิดสตรีนิยมมี 6 ประเด็น คือ 1.) ให้อำนาจผู้หญิงในการควบคุมการตัดสินใจ 2.) เป็นพื้นที่ที่ไม่จำกัดเพศ 3.) เป็นแหล่งเพิ่มรายได้ 4.) เป็นพื้นที่ของความรักความอบอุ่นในครอบครัว 5.) เป็นแหล่งถ่ายทอดความรู้หรือก่อให้เกิดความรู้ 6.) สร้างความหมายของสถาบันครอบครัวใหม่ เนื้อหาที่สร้างความเข้าใจในมิติของหญิงและชายแต่ขาดหายไปได้แก่ 1.) การยกระดับคุณค่าของพื้นที่ในบ้านให้เทียบเท่าพื้นที่นอกบ้าน 2.) ความสัมพันธ์ระหว่างคนเพศเดียวกัน 3.) การมองผู้ชายอย่างเป็นกลาง 4.) การมองเพศสภาพ ในเชิงการให้คุณค่ากับผู้หญิง