การปรับปรุงความอุดมสมบูรณ์ของดินนาด้วยเถ้าลอยลิกไนต์และปุ๋ยหมักฟางข้าว

Abstract

ดินนาปลูกข้าวของประเทศไทยส่วนใหญ่มีความอุดมสมบูรณ์และให้ผลผลิตต่อไร่ต่ำ เนื่องจากมีการใช้ที่ดินทำนาอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานานโดยขาดการบำรุงรักษาที่ถูกต้องและเหมาะสม ทางเลือกหนึ่งในการปรับปรุงความอุดมสมบูรณ์ของดินนา คือ การใช้ประโยชน์จากเถ้าลอยลิกไนต์และปุ๋ยหมักฟางข้าว เนื่องจากเถ้าลอยลิกไนต์และปุ๋ยหมักฟางข้าวมีองค์ประกอบที่ช่วยปรับปรุงลักษณะทางกายภาพและลักษณะสมบัติทางเคมีของดินได้ ดังนั้นการศึกษาวิจัยครั้งนี้จึงมุ่งเน้นเพื่อให้ทราบถึงผลของการเติมเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตัน/ไร่ และปุ๋ยหมักฟางข้าวอัตรา 2 ตัน/ไร่ ในการปรับปรุงลักษณะทางกายภาพ เพิ่มปริมาณธาตุอาหาร และอินทรียวัตถุให้กับดิน ที่ส่งผลให้ดินนามีความอุดมสมบูรณ์และให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้น โดยทำการศึกษาวิจัยในภาคสนามที่แปลงนาเกษตรกร อำเภอเมือง จังหวัดนครนายก ด้วยแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block Design ทำ 3 ซ้ำ หนึ่งหน่วยทดลอง คือ แปลงทดลองขนาด 4x6 เมตร ปลูกข้าวด้วยวิธีปักดำ และพันธุ์ข้าวที่ใช้ คือ ปทุมธานี 1 ผลการศึกษา พบว่า การเติมเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตัน/ไร่ และปุ๋ยหมักฟางข้าวอัตรา 2 ตัน/ไร่ ไม่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพของดินนาด้านลักษณะเนื้อดินที่เป็นดินเหนียว ส่วนปริมาณน้ำที่เป็นประโยชน์ในดินมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นแต่ไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ ขณะที่ลักษณะสมบัติทางเคมีของดินนาในระยะเก็บเกี่ยว มีค่าความเป็นกรดเป็นด่างของดินเพิ่มขึ้นจาก 4.44 เป็น 4.54 ปริมาณธาตุไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม ซิลิกอน และอินทรียวัตถุ มีเปอร์เซ็นต์ในดินเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อเทียบกับดินเดิม เท่ากับ 0.17% 13.09 ppm 157.24 ppm 71.82 ppm และ 1.18% ตามลำดับ นอกจากนี้ภายหลังการเก็บเกี่ยวการสะสมธาตุไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม และซิลิกอนในฟางข้าว พบว่ามีเปอร์เซ็นต์ธาตุอาหารในฟางข้าวเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับดินเดิมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเท่ากับ 0.583% 0.069% 2.59% และ 14.08% ตามลำดับ เช่นเดียวกับปริมาณผลผลิตเมล็ดข้าวเปลือกเพิ่มขึ้นจาก 350.14 กก./ไร่ เป็น 446.95 กก./ไร่ นอกจากนี้ดัชนีการเก็บเกี่ยวซึ่งบ่งชี้ถึงประสิทธิภาพในการดูดใช้ธาตุอาหารของต้นข้าวไม่เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติแต่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น แสดงว่าต้นข้าวสามารถนำธาตุอาหารไปสร้างเมล็ดมากกว่านำไปสร้างใบและลำต้น กล่าวได้ว่า การเติมเถ้าลอยลิกไนต์อัตรา 2 ตัน/ไร่ และปุ๋ยหมักฟางข้าวอัตรา 2 ตัน/ไร่ ช่วยปรับปรุงความอุดมสมบูรณ์ของดินนาได้ โดยเพิ่มปริมาณน้ำที่เป็นประโยชน์ในดิน เพิ่มผลผลิต และคงเหลือธาตุอาหารในดินสำหรับนำไปใช้เป็นต้นทุนธาตุอาหารในฤดูปลูกถัดไป อีกทั้งฟางข้าวหลังการเก็บเกี่ยวยังมีธาตุอาหารสะสมอยู่ในปริมาณที่มากสามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ในนาข้าวได้อีก โดยอาจนำไปทำเป็นปุ๋ยหมักหรือทำการไถกลบ เพื่อช่วยเพิ่มปริมาณธาตุอาหารคืนกลับสู่ดิน ดังนั้น เถ้าลอยลิกไนต์ และฟางข้าวที่นิยมเผาในท้องนา ซึ่งมีโอกาสก่อให้เกิดปัญหากับสิ่งแวดล้อมด้าน อากาศ ดิน และน้ำ สามารถนำมาจัดการให้เกิดประโยชน์ทางการเกษตรได้อย่างเหมาะสม