การคงอยู่ของชุมชนพักอาศัยในพื้นที่กรุงรัตนโกสินทร์ : กรณีศึกษา ชุมชนหลังวัดราชนัดดา

Abstract

ชุมชนหลังวัดราชนัดดา เป็นชุมชนหนึ่งที่ได้รับผลกระทบจากแผนแม่บทเพื่อการอนุรักษ์และพัฒนา กรุงรัตนโกสินทร์ และแผนแม่บทการพัฒนาพื้นที่ถนนราชดำเนินและพื้นบริเวณต่อเนื่อง การศึกษาถึง การคงอยู่ของชุมชนและวิถีชีวิตของประชาชน จะเป็นแนวทางหนึ่งที่จะทำให้เกิดความเข้าใจอันจะนำไปสู่ แนวทางอนุรักษ์และพัฒนาชุมชนที่เหมาะสมได้ โดยแบ่งการศึกษาถึงการคงอยู่ของชุมชนออกเป็น 2 ส่วน คือ ศึกษาจากการสำรวจสภาพปัจจุบันของชุมชนและสภาพแวดล้อมโดยรอบ มาวิเคราะห์เปรียบเทียบข้อมูล ในเชิงประวัติศาตร์ที่ได้จากการค้นคว้าทางเอกสารและข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างสร้างเป็น ประวัติความเป็นมาของชุมชนและการตั้งถิ่นฐานของชุมชน ซึ่งจะทำให้ภาพของวิถีชีวิตในปัจจุบัน ที่ต่อเนื่อง กันมาจากอดีตมีความชัดเจน และการศึกษาถึงแรงเกาะเกี่ยวในชุมชนซึ่งเป็นแรงดึงให้ประชากร ยังคงอยู่ใน ชุมชนมาถึงปัจจุบัน โดยการสัมภาษณ์ชาวชุมชนเพื่อนำตัวแปรที่พบทั้งในปัจจุบัน และอดีต วิเคราะห์ ความสัมพันธ์ของแรงเกาะเกี่ยวที่มีอยู่ในชุมชน ผลการศึกษาพบว่า การคงอยู่ของชุมชนหลังวัดราชนัดดา เป็นผลอันเนื่องจากที่ตั้งของพื้นที่ที่ถึงพร้อมทางด้านกายภาพ คือ สาธารณูปโภค สาธารณูปการ และ การเข้าถึงแหล่งงาน ในทุกช่วงเวลาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันและอายุการอยู่อาศัยของกลุ่มตัวอย่าง ซึ่งมี กลุ่มที่อยู่อาศัยมานานกว่า 50 ปีถึง 1 ใน 4 ของกลุ่มตัวอย่าง เป็นตัวแปรที่สำคัญที่มีความสัมพันธ์ในเชิงบวก กับแรงเกาะเกี่ยวภายในอื่น ๆ หลายตัวแปร โดยพบว่า ตัวแปรดังกล่าวจะปรากฎมากขึ้นกับกลุ่มที่อยู่มานาน ดังนี้ 1) การครอบครองที่อยู่อาศัยแบบเป็นเจ้าของ มีอยู่ร้อยละ 40 จากกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 2) ความรู้สึก ผูกพันในที่อยู่อาศัย พบว่ากลุ่มที่อยู่อาศัยมานานกว่า 50 ปี จะมีความผูกพันในที่อยู่อาศัยทุกหลังคาเรือน 3) ความรู้สึกว่าเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนพบมากที่สุดในกลุ่มที่อยู่อาศัยมานาน และจะลดลงเป็นลำดับในกลุ่มที่ มีอายุการอยู่อาศัยน้อยกว่า 4) การมีเครือญาติภายในชุมชน พบว่ามีอยู่ 7 กลุ่มเครือญาติที่มีอายุการอยู่ อาศัยยาวนานกว่า 50 ปี และในบางกลุ่มมีอายุการอยู่อาศัยยาวนานกว่า 100 ปี 5) การไม่มีแผนจะย้ายที่อยู่ อาศัย นอกจากนั้น การสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างที่เป็นผู้สูงอายุ ซึ่งพบมากในกลุ่มที่อยู่อาศัยมานาน เป็นผู้ที่ สามารถให้สัมภาษณ์แบบเล่าย้อนอดีตได้เป็นอย่างดี และนอกจากนั้นยังเป็นผู้ที่มีส่วนทำให้สมาชิกใน ครอบครัวรุ่นต่อมามีความรู้สึกผูกพันต่อที่อยู่อาศัยและชุมชน เมื่อพิจารณาถึงแรงเกาะเกี่ยวภายในชุมชนและศักยภาพของพื้นที่แล้วสามารถเสนอแนวทางในการอนุรักษ์และพัฒนาชุมชน โดยเริ่มจากการให้ความสำคัญกับกลุ่มประชากรที่มีอายุการอยู่อาศัยในชุมชนมายาวนานเพราะเป็นองค์ประกอบที่สำคัญในชุมชน ที่จะมีผลต่อแรงเกาะเกี่ยวในด้านอื่นๆ อันจะทำให้เกิดการคงอยู่ของชุมชนซึ่งเป็นสินทรัพย์ทางสังคมที่จะทำให้การอนุรักษ์และพัฒนาโครงการต่างๆของรัฐที่มีคุณค่ามากขึ้น