การศึกษาวิเคราะห์สภาพเศรษฐกิจเมืองภูเก็ตระหว่าง พ.ศ.2396-2475

Abstract

การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมืองภูเก็ต นับว่ามีความสำคัญมาก เพราะนอกจากจะทำให้ทราบประวัติของเมืองแล้ว ยังทราบถึงวิวัฒนาการการเติบโตของเมืองด้วยการศึกษาประวัติศาสตร์เมืองภูเก็ตนี้ ผู้เขียนศึกษาตั้งแต่ปี พ.ศ.2396 อันเป็นปีที่รัฐบาลเลื่อนฐานะเมืองภูเก็ตจากเมืองเล็กๆ อยู่ภายใต้การปกครองของเมืองถลาง ให้มีฐานะเทียบเท่าเมืองถลาง การขยายตัวทางเศรษฐกิจของเมืองภูเก็ตได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและเด่นชัดภายหลังปี พ.ศ.2396 เป็นต้นไป ผู้เขียนจึงศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมืองภูเก็ต โดยยึดการขยายตัวทางเศรษฐกิจของเมืองนี้ เป็นหลักในการพิจารณา เนื่องจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจได้มีส่วนผลักดันโดยตรง ให้เมืองภูเก็ตเปลี่ยนแปลงฐานะของเมืองให้เติบโตขึ้นเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ มีผลต่อการเพิ่มรายได้ภาครัฐบาลและภาคเอกชน และประการสำคัญได้มีส่วนผลักดันให้เมืองภูเก็ตได้รับฐานะปกครองสูงขึ้น ทั้งสภาพสังคมในเมืองได้เปลี่ยนแปลงไปตามภาวะเศรษฐกิจด้วย สิ่งเหล่านี้จะได้นำเสนอวิเคราะห์ในวิทยานิพนธ์เล่มนี้ ทั้งนี้เพื่อเป็นตัวอย่างของการศึกษาที่แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการขยายตัวทางเศรษฐกิจ รวมทั้งนโยบายทางเศรษฐกิจของรัฐบาลที่มีต่อการวิวัฒนาการการเติบโตของเมือง โดยแบ่งเป็น 4 บท ดังนี้ บทที่ 1 เป็นการกล่าวถึงสภาพทั่วๆ ไปของเมืองภูเก็ตก่อนปี พ.ศ.2396 โดยกล่าวถึงสภาพภูมิศาสตร์ของเมืองภูเก็ตว่ามีส่วนเอื้ออำนวยต่อการขยายตัวทางเศรษฐกิจและวิวัฒนาการเป็นเมืองใหญ่เพียงใด ทั้งได้ศึกษาถึงสภาพทั่วไปทางการปกครองและเศรษฐกิจก่อนจะขยายตัวทางเศรษฐกิจ ผลของการศึกษาปรากฏว่า สภาพภูมิศาสตร์เป็นปัจจัยที่ส่งเสริมให้เมืองภูเก็ตขยายตัวทางเศรษฐกิจเป็นเมืองใหญ่ได้ แต่เนื่องจากยังไม่มีแรงผลักดันอื่นๆ ให้เมืองขยายตัว จึงมีผลให้สภาพทั่วไปทางเศรษฐกิจของราษฎรเป็นแบบพอยังชีพเท่านั้น บทที่ 2 เป็นการศึกษาถึงปัจจัยที่ทำให้เกิดการขยายตัวทางเศรษฐกิจหลังปี พ.ศ. 2396 รวมทั้งนโยบายของรัฐบาลที่มีต่อการขยายตัวทางเศรษฐกิจซึ่งผลของการศึกษาพบว่า ปัจจัยสำคัญที่สุดที่ทำให้ภาวะเศรษฐกิจเมืองภูเก็ตขยายตัว คือ ปัจจัยจากภายนอกประเทศ อันเนื่องมาจากการผลการปฏิวัติอุตสาหกรรมในยุโรป ทำให้แร่ดีบุกเป็นที่ต้องการของตลาดโลกซึ่งเมืองภูเก็ตเป็นแห่งหนึ่งที่มีดีบุกมาก จึงสามารถขยายกิจการเหมืองแร่ดีบุกได้ ส่วนนโยบายของรัฐบาลที่มีต่อการขยายตัวทางเศรษฐกิจของเมืองภูเก็ตในขณะนั้น พบว่าเป็นการแก้ปัญหาระยะสั้นเพื่อให้เหมาะสมกับภาวะเศรษฐกิจโดยแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ ในระยะแรกได้ให้เจ้าเมืองภูเก็ตเป็นผู้มีบทบาทสำคัญแต่ผู้เดียว ส่วนในระยะที่สอง รัฐบาลเป็นผู้มีบทบาทสำคัญโดยตรง บทที่ 3 เป็นการศึกษาถึงสภาพเศรษฐกิจของเมืองภูเก็ตระหว่างปี พ.ศ. 2444 – 2475 ซึ่งเป็นระยะที่เศรษฐกิจเมืองภูเก็ตขยายตัวอย่างเด่นชัดในกิจการสามด้าน คือกิจการเหมืองแร่ดีบุก การค้า และการเกษตรกรรม โดยศึกษาว่ามีสาเหตุใดที่ผลักดันให้ภาวะเศรษฐกิจทั้งสามด้านดังกล่าวขยายตัว ผลจากการศึกษาปรากฏว่าพระยารัษฏานุประดิษฐ์ซึ่งเป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลภูเก็ตตั้งแต่ปี พ.ศ.2444 – 2456 มีส่วนสำคัญในการส่งเสริมการขยายตัวทางเศรษฐกิจ โดยปรับปรุงเส้นทางคมนาคม เพื่อการทำเหมืองแร่ และการค้าขายให้เป็นไปโดยสะดวก ขณะเดียวกันได้ส่งเสริมการเกษตรด้วย บทที่ 4 วิเคราะห์ถึงผลจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจของเมืองภูเก็ต ว่ามีผลต่อการเปลี่ยนแปลงฐานะของเมืองทางการปกครองและสังคมอย่างไร ผลของการศึกษาเด่นชัดว่า การขยายตัวทางเศรษฐกิจของเมืองภูเก็ต ทำให้ฐานะเมืองภูเก็ตในด้านการปกครองสำคัญเพิ่มขึ้น ควบคู่กับความสำคัญทางเศรษฐกิจ และมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพสังคมภายในเมืองด้วย