ระบบตำแหน่งและอัตราเงินเดือนข้าราชการครู

Abstract

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาเรื่องระบบตำแหน่งและอัตราเงินเดือนข้าราชการครู ในด้านวิวัฒนาการของระบบและปัจจัยที่ใช้ในการกำหนดตำแหน่ง กำหนดอัตราเงินเดือน ตลอดจนต้องการสร้างมาตรฐานตำแหน่งข้าราชการครู ที่เน้นงานในหน้าที่ตามแนวทางของระบบจำแนกตำแหน่งที่ ก.พ. นำมาใช้ วิธีการศึกษาใช้การวิจัยเอกสารเป็นหลัก ประกอบกับการสัมภาษณ์บุคคล เพื่อความสมบูรณ์ของเนื้อหา แล้ววิเคราะห์ข้อมูลตามแนวทางที่กำหนด เขียนเป็นวิทยานิพนธ์ ระบบตำแหน่งของข้าราชการครู มีวิวัฒนาการมาจากพระสงฆ์ผู้สอนหนังสือศิษย์ตามกุฏิ เพื่อหวังในบุญกุศล จนเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงตั้งโรงเรียนหลวงขึ้น ฆราวาสจึงเริ่มเข้าเป็นครูสอนหนังสือบ้าง และเมื่อโรงเรียนได้แพร่หลายออกไปมากในเวลาต่อมา ทั้งพระสงฆ์ทั้งฆราวาสก็ยังคงเป็นครูสอนหนังสืออยู่ในโรงเรียนเหล่านั้น แต่ในชั้นหลังงานสอนมีลักษณะเป็นวิชาชีพมากขึ้น การจัดก็มีระเบียบแบบแผนรัดกุมขึ้น จนความเป็นสงฆ์ไม่อาจโอนอ่อนผ่อนตามระเบียบเหล่านั้นได้ พระสงฆ์จึงได้พ้นไปจากระบบการศึกษา การกำหนดตำแหน่งครูในยุคต้นของการศึกษา ไม่มีระเบียบแบบแผนที่แน่นอน ใครที่อ่านออกเขียนได้ก็เข้าเป็นครูได้ เงินค่าสอนพระราชทานตามพระราชอัธยาศัย ต่อมาเมื่อกรมศึกษาธิการเกิดขึ้น การจัดครูเข้าสอนในโรงเรียนจึงเริ่มคำนึงถึงคุณวุฒิทางวิชาชีพ แต่เนื่องจากบุคคลเช่นนี้มีจำนวนจำกัด ไม่พอแก่ความต้องการ หลักการที่กำหนดไว้จึงใช้จำกัดเฉพาะครูในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการเท่านั้น ส่วนครูนอกสังกัดเช่นครูโรงเรียนประชาบาล ก็ยังคงใช้บุคคลที่เพียงอ่านออกเขียนได้เป็นครูอยู่ต่อไป การกำหนดเงินเดือนก็ยึดระดับความรู้ตามประกาศนียบัตรเป็นสำคัญ เนื่องจากความยึดมั่นในระบบศักดินาตามแนวทางของการปกครองทำให้มีการปรุงแต่งตำแหน่งข้าราชการด้วยยศบรรดาศักดิ์ ตามระบบศักดินาด้วย ครูบางส่วนที่มีฐานะเป็นข้าราชการ จึงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นขุนนางเหมือนข้าราชการอื่น แม้ระยะหลังได้เปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองเป็นประชาธิปไตยแล้วก็ตาม แต่ระบบศักดินาก็มีได้หมดไปจากวงการข้าราชการ พระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนสมัยหลัง จึงยังคงยึดถือชั้นยศของบุคคลประกอบกับคุณวุฒิทางการศึกษา ความมีอาวุโสและความสามารถในการทำงานเป็นหลักในการกำหนดตำแหน่งและอัตราเงินเดือนเรื่อยมา จนพบว่าระบบที่ใช้มานั้นไม่บังเกิดผลดีต่อราชการบ้านเมืองเท่าที่ควร คณะกรรมการข้าราชการพลเรือนจึงได้ตราพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนฉบับใหม่ เพื่อยกเลิกชั้นยศนั้นไป และใช้ระบบจำแนกตำแหน่งแทน แต่ในวงการศึกษากลับมีปัญหาเกิดขึ้นอีก เพราะการจัดการศึกษาที่ไม่มีเอกภาพมาตั้งแต่ต้น จึงทำให้การกำหนดตำแหน่งครูแต่ละสังกัดมีความเหลื่อมล้ำกัน แม้จะมีลักษณะงานเป็นแบบเดียวกันก็ตาม การวิจัยครั้งนี้ได้สร้างรูปแบบมาตรฐานตำแหน่งและระดับเงินเดือนของครูตามระบบจำแนกตำแหน่ง โดยถือว่าสายงานสอน คือผู้สอนอยู่ในโรงเรียนประถมศึกษา และมัธยมศึกษาเท่านั้น ซึ่งเรียกชื่อตำแหน่งผู้สอนในระดับประถมศึกษาว่า ครู และผู้สอนในระดับมัธยมศึกษาว่า อาจารย์ ทั้งนี้เพื่อให้ชื่อตำแหน่งเป็นเครื่องบอกระดับของการศึกษาด้วย การกำหนดตำแหน่งและอัตราเงินเดือนแตกต่างกันตามหน้าที่ความรับผิดชอบ ระดับความยากง่ายของงานที่ปฏิบัติความชำนาญและคุณวุฒิประจำตำแหน่ง ส่วนระดับเงินเดือนที่แตกต่างกันมีอัตราเป็นไปตามบัญชีเงินเดือนท้ายพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน 2518